historia(strona 33/100)

Bitwa stoczona w 1601 r. w Inflantach udowodniła, że zachodnioeuropejska wojskowość zdecydowanie ustępuje polskiej. Pod Kiesią 700 zaskoczonych przez Szwedów rycerzy Rzeczypospolitej zmasakrowało trzytysięczne wojsko przeciwnika - pisze dr Radosław Sikora w artykule dla WP.

Gdy do obozów koncentracyjnych zbliżał się front, więźniowie byli wysyłani w transportach, albo pieszo przeganiani do kolejnych obozów w głębi Niemiec. Ten sam los spotkał więźniów z Auschwitz. - W momencie wyzwolenia było tam 7 tys. osób. Pozostali więźniowie - ok. 130 tys., od jesieni 1944 r. byli wysyłani na zachód - mówi dr Jolanta Żyndul z Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza.

- Kiedyś więzienie nie było dla miękkich ludzi. Skala bicia była po prostu nieprawdopodobna. Bite były całe transporty warszawiaków wysłanych do więzień poza stolicą. Wieszano nas na kratach i bito nas bez opamiętania - mówi Marek P., który od połowy lat 70. spędził w więzieniach 20 lat. - "Twarde łoże" dostawało się za byle co. Choćby za tatuaż. Funkcjonariusze w więzieniach to byli władcy życia i śmierci - wspomina.

Po dokonaniu morderstwa sprawcy nakazali będącym w autobusie świadkom zbrodni przysięgać na różaniec i krzyż, że zachowają milczenie. Inni mordercy przed dokonaniem brutalnych zabójstw, zorganizowali przerażający rytuał zaprzysiężenia zemsty, przy świecach i w obecności świętego obrazu. Sprawców obu zbrodni z czasów PRL łączy jedno - zostali schwytani i skazani na karę śmierci.

Gdy dzisiaj czytam w zachodniej prasie peany na cześć Gorbaczowa, robi mi się niedobrze. Opowieści o tym, że obalił komunizm i zakończył zimną wojnę, to zwykłe brednie. Gorbaczow nie zakończył zimnej wojny. On ją przegrał. Gdyby był takim świetnym facetem i demokratą, to by ten komunizm obalił przecież natychmiast po przejęciu władzy w 1985 r. Dlaczego zajęło mu to tak dużo czasu? Dlaczego tak długo trwało przerwanie rzezi w Afganistanie? - pisze Wiktor Suworow.

Przecież to jest nieprawda. Nazwa frontu nie ma nic wspólnego z jego składem narodowościowym - mówi w rozmowie z WP prof. Wojciech Materski, historyk i politolog zasiadający Polsko-Rosyjskiej Grupie do Spraw Trudnych. Odnosi się w ten sposób do słów Grzegorza Schetyny, który stwierdził, że obóz koncentracyjny Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy ukraińskich. Profesor zaznacza, że błąd ten został celowo wykorzystany przez Moskwę. - Minister dostarczył pretekst, więc w nas walą - wyjaśnia.

Spiskowcy nie mieli broni, ludzi i planu. Realiści ostrzegali, że walka skończy się wielkim dramatem. Sytuację pogarszało nieprzychylne nastawienie ukraińskich chłopów, którzy w obliczu powstania utożsamianego z polską szlachtą, opowiedzieli się po stronie cara.

Mimo zaprzeczeń scenarzystów, on sam uważał, że historia bohatera serialu "Stawka większa niż życie" przypomina to, co przeżył w czasie wojny. Jeśli jednak przyjrzeć się bliżej jego biografii, widać, że niewiele ich łączy. W odróżnieniu od swojego filmowego odpowiednika, Artur Jastrzębski uczestniczył w represjach wobec członków niepodległościowego podziemia, jego powojenne losy także trudno uznać za chwalebne.

Lauri Törni okazał się superżołnierzem. Wykazywał fenomenalny instynkt na polu bitwy. Był wytrzymały, szybki i nie znał słowa "strach". Niemcy, którzy go podziwiali, dali mu Krzyż Żelazny. Sowieci, którzy go się panicznie bali, wyznaczyli zaś za jego głowę wysoką nagrodę - mówi amerykański historyk J. Michael Cleverley. Törni służył w armii fińskiej, Waffen-SS i - jako Larry Thorne - w zielonych beretach.

August II Mocny był największym amantem wśród polskich władców. W jego przypadku można wręcz mówić o chorobliwym uzależnieniu od seksu. Uwodził chłopki, mieszczki, szlachcianki i arystokratki, a liczbę jego nieślubnych dzieci szacowano na ponad 300 (oficjalnie uznał tylko 11 nielegalnych potomków). Jako pierwszy polski król wprowadził na dworze funkcję oficjalnej metresy, a przydomek Mocny otrzymał w uznaniu swoich nieprzeciętnych możliwości erotycznych...

70 lat temu gen. Leopold Okulicki, działając z upoważnienia prezydenta RP, rozwiązał Armię Krajową. W ostatnim rozkazie do żołnierzy pisał: "Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą".

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu oddalił skargę wnuka Józefa Stalina Jewgienija Dżugaszwilego, który zarzucał dziennikowi "Nowaja Gazieta" zniesławienie Stalina w artykułach o rozstrzelaniu polskich jeńców w Katyniu w roku 1940.

Uznanie w Polsce traktuję jako wyzwanie, by mówić rzeczy nowe, ale i niewygodne dla Polaków - deklaruje profesor Timothy Snyder, amerykański historyk odznaczony 8 stycznia Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP. Chwali również Muzeum Historii Żydów Polskich. - Tak, to jest piękna rzecz, być może najlepsze muzeum historyczne, jakie w ogóle widziałem - mówi Snyder.

Henryk Dobrzański, późniejszy mjr "Hubal", był jednym z czołowych polskich jeźdźców. Gdy jako najlepszy uczestnik zawodów w Londynie nie otrzymał wyróżnienia, był o krok od wywołania międzynarodowego skandalu.

Mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej nie sprowadzili zagłady na swoją cywilizację nadmiernie eksploatując wyspę. Z wyników badań opublikowanych w amerykańskim magazynie "Proceedings of the National Academy of Sciences" wynika, że przyczyną wymierania populacji był m.in. kontakt z Europejczykami.

Rosjanie zostali całkowicie zaskoczeni polskim uderzeniem. Jeszcze większe wrażenie wywarło na nich pojawienie się czołgów. Zamiast przyjąć bitwę w mieście i korzystając z zasobów twierdzy bronić się, w panice uciekli z miasta. Panika udzieliła się pozostałym wojskom bolszewickim i po trzech tygodniach na Łotwie nie było już rosyjskich żołnierzy - pisze dr Tymoteusz Pawłowski w artykule dla WP.

W okresie międzywojennym uznano, że wyposażenie pojazdów, zarówno w koła, jak i gąsienice, zwiększy ich wszechstronność na polu walki. Próbowano wówczas zbudować pojazdy, które byłyby bardzo mobilne w trudnym terenie i jednocześnie mogły się poruszać z dużą prędkością po utwardzonych nawierzchniach. Rzecz w tym, że pierwszą możliwość zapewniały gąsienice, a drugą koła. Jednym z wymyślonych wtedy rozwiązań były czołgi szybkie, na przykład sowieckie z rodziny BT, które po zdjęciu gąsienic stawały się pojazdami kołowymi. Innym pomysłem było wyposażenie wozów w oba rodzaje trakcji, których używano zamiennie lub w połączeniu, zależnie od warunków terenowych. Takie konstrukcje powstały w latach 30. XX wieku między innymi w Austrii.

ONZ jednomyślnie przyjęło rezolucję postulującą utworzenie niezależnej komisji ekspertów, która ma zbadać nowe dowody w sprawie śmierci sekretarza generalnego ONZ Daga Hammarskjoelda w 1961 r.

To nie PRL pierwszy raz pozbawiła orła białego korony; tracił ją i odzyskiwał wcześniej już kilkakrotnie - przypomina historyk protokołu dyplomatycznego dr Janusz Sibora w 25. rocznicę przywrócenia orła białego w koronie jako godła Polski.

Pokazali mi rzeczy, które wywarły na mnie ogromne wrażenie na całe życie. Śni mi się to do dziś - mówi w rozmowie z WP Wiktor Suworow, były oficer radzieckiego wywiadu wojskowego GRU. Wyjaśnia, że w szkole wywiadu, każdemu przyszłemu oficerowi pokazywano film z makabryczną egzekucją na zdrajcy, aby wykorzystując strach, zniechęcić szpiegów do przechodzenia na stronę Zachodu. Odnosi się w ten sposób do opisanej w swojej powieści "Akwarium" sceny z paleniem człowieka żywcem w piecu. - Każdego z nas straszyli i robili to w bardzo realistyczny sposób - zaznacza.