historia(strona 34/100)

Inscenizacja przyjazdu Ignacego Jana Paderewskiego na poznański dworzec kolejowy rozpoczęła w Poznaniu obchody 96. rocznicy wybuchu powstania wielkopolskiego. W 1918 r., dzień po przyjeździe Paderewskiego, rozpoczęły się walki zwycięskiego powstania.

Powiodło się, chociaż gdy wybuchło, nie miało dowódcy wojskowego. Podczas zdobywania Poznania używano z powodzeniem nie tylko broni palnej, ale także forteli i negocjacji. W prowadzonych wyłącznie na lądzie walkach ważną rolę odegrali... marynarze. Sukces zrywu istotnie wypłynął na rozwój polskiego lotnictwa wojskowego. O niezwykłym powstaniu wielkopolskim pisze w artykule dla WP Krzysztof M. Kaźmierczak.

Polacy zajmując Moskwę, stanęli przed dziejową szansą stworzenia światowego mocarstwa - Rzeczypospolitej Trojga Narodów. Historycy spierają się od lat, czy było to możliwe. Część uważa, że Stanisław Żółkiewski był niepoprawnym romantykiem. A jego plan oparty na mrzonkach. Według tych badaczy, gdyby Władysław przybył do Moskwy, szybko podzieliłby los Dymitra. Poderżnięto by mu gardło, a resztę Polaków przepędzono. Inni historycy przekonują jednak, że koncepcja ta miała wszelkie szanse powodzenia. Wskazują przede wszystkim na szerokie poparcie bojarów, którzy mieli dosyć rosyjskiej satrapii i marzyli o uzyskaniu statusu, jakim cieszyła się polska i litewska szlachta.

W grudniu 1914 roku było już niemal jasne, że wojna nie skończy się tak szybko, jak to początkowo zapowiadano. Życie w okopach i wszechobecne widmo śmierci było dla żołnierzy udręką. Nic dziwnego, że po obu stronach konfliktu narastało poczucie beznadziejności. Perspektywa spędzenia w tym koszmarnym miejscu świąt Bożego Narodzenia zaczęła przelewać czarę goryczy - pisze Robert Jurszo w artykule dla WP.

24 maja 1988 roku na ulicy Daszyńskiego w podwrocławskiej Środzie Śląskiej pracowali budowlańcy. Na sąsiedniej działce, trzy lata wcześniej, koparka odkryła dzban, z którego wysypało się kilka tysięcy średniowiecznych, srebrnych monet. To, co wydarzyło się tego dnia wstrząsnęło w kolejnych miesiącach całą Polską. Były zagadkowe zgony, aresztowania, procesy i niewyjaśnione do dzisiaj zagadki - pisze Tomasz Bonek w artykule dla WP.

Zachował się tylko jeden jej portret z młodości, ale to przedstawienie wystarcza, by w pełni docenić urodę Bony. Na drzeworycie z 1521 roku władczyni nie ma jeszcze trzydziestu lat. To dama o delikatnej urodzie, ale na pewno nie żaden podlotek. Spogląda przed siebie z dumą, na jej twarzy maluje się tylko ledwie zauważalny uśmiech. Nosi strój, który w Polsce równie wiele osób musiał szokować, co zachwycać. Kilkanaście lat później Bona była już jedną z najbardziej majętnych i wpływowych dam na kontynencie. A zarazem - najbogatszą kobietą w historii Polski. To wtedy zaczęła rodzić się czarna legenda zdegenerowanej przez własną ambicję, niemoralnej i mściwej intrygantki.

- Nigdy nie zostałabym sekretarką Hitlera, gdybym nie marzyła o tym, by stać się tancerką - twierdzi Traudl Junge. Ma zaledwie 22 lata, kiedy pod koniec 1942 roku na swą sekretarkę w Wilczym Szańcu wybiera ją nazistowski wódz. - Od tego momentu niewiele było dni, w których nie spotykałabym się z Hitlerem - mówi. W kwietniu 1945 roku jest z nim także w jego berlińskim bunkrze. To dzięki jej ważnemu świadectwu wiadomo dziś, co działo się w ostatnich dniach życia Hitlera.

Chociaż wojna między Zanzibarem a Wielką Brytanią trwała jedynie 40 minut, pochłonęła około 500 istnień - wyłącznie po stronie Zanzibaru, Anglicy nie stracili bowiem żadnego żołnierza. Najkrótszy konflikt w historii zakończył trwający setki lat proceder handlu niewolnikami u wschodnich wybrzeży Afryki - pisze Michał Staniul w artykule dla WP.

Radziecki wywiad GRU obserwował Polaków i wskazywał, którym warto pomagać, a których należałoby wyrzucić. Nie mówię, że był to bezpośredni nacisk. Jednakże ten nacisk zawsze się w jakiś sposób realizował - mówi w rozmowie z WP Wiktor Suworow, były oficer GRU. Były oficer radzieckiego wywiadu przypomina, że selekcji Polaków, którzy mieli zająć kluczowe stanowiska w polskiej armii i wywiadzie, dokonywano podczas ich wyjazdów do moskiewskich uczelni.

Mimo dysproporcji sił, Finlandia skutecznie broniła się przed agresją Sowietów. Armia Czerwona poniosła w czasie konfliktu wielokrotnie większe straty w ludziach niż wojsko fińskie, Finowie zniszczyli również ogromną ilość sowieckich czołgów i samolotów. - Najsłynniejszym fińskim strzelcem wyborowym był kapral Simo Häyhä. Przypisuje mu się 505 wrogów zabitych z karabinu snajperskiego oraz około 200 zastrzelonych walce na krótki dystans, z pistoletu lub pistoletu maszynowego. W ostatnich dniach wojny został ciężko ranny w twarz. Na pytanie zadane mu w przeprowadzonym po wojnie wywiadzie: "co pan czuł, strzelając do Rosjan?", odpowiedział krótko: "odrzut karabinu" - pisze dr Tymoteusz Pawłowski w artykule dla WP.

I wojna światowa, rewolucja październikowa i następujące po niej represje i konflikty spowodowały pojawienie się fali pozbawionych opieki bezdomnych dzieci. Było ich ok. sześć milionów. - Przez dziesiątki lat kręcono o nich filmy dokumentalne, pisano książki, poddawano analizom socjologicznym, czyniono przedmiotem naukowych dysput i dyskusji na wszystkich szczeblach władzy. Mimo to przez sto lat los bezprizornych, czyli rosyjskich "dzieci ulicy", niewiele się zmienił - pisze Aneta Wawrzyńczak w artykule dla WP.PL.

Odbył się ślub króla polskiego Zygmunta III Wazy z Konstancją, córką arcyksięcia austriackiego Karola.

Kpt. Jerzy Sumiński, zajmujący kluczowe stanowisko oficer w wywiadzie wojskowym PRL, w czerwcu 1981 r. wykradł tajne dokumenty i pojechał z nimi maluchem do Wiednia. Tam zgłosił się do ambasady USA. Polskie służby zorientowały się w sytuacji, gdy kapitan przestał przychodzić do pracy. Zostawił nawet list z pożegnaniem dla gen. Czesława Kiszczaka.

Ofiarami Wielkiego Głodu na Ukrainie padło 60 tys. Polaków. Rząd II RP odmówił im wpuszczenia do kraju - odrzucono 98 proc. wniosków, w praktyce legalnie do Polski przyjechały zaledwie 3 osoby. Pozostali byli skazani na śmierć głodową. Dochodziło nawet do aktów kanibalizmu.

Jednym z wiodących tematów w polskich gazetach z lat 1945-1948 było niemieckie podziemie, powszechnie utożsamiane z organizacją o nazwie Werwolf. Wychodzące w tym okresie na Górnym Śląsku dzienniki poświęciły tej organizacji ponad 300 artykułów. Czy niemieckie podziemie rzeczywiście było tak aktywne, czy też była to jedynie szeroko zakrojona akcja propagandowa?

"Wampiry" pochowane w Drawsku mogły być osobami zmarłymi na cholerę. Na pewno byli to miejscowi - informują badacze z USA i Kanady na łamach "PLOS ONE".

Alois Brunner, bliski współpracownik Adolfa Eichmanna, odpowiedzialny za deportacje ok. 125 tys. Żydów do obozów zagłady, przez kilkadziesiąt lat żył w Damaszku i korzystał z ochrony syryjskiego reżimu.

Polacy nie są dumni z Lwowskiej Szkoły Matematycznej, ponieważ przeważnie nic o niej nie wiedzą - uważa Mariusz Urbanek, autor książki "Genialni", w której opowiada o losach tych uczonych, m.in. Stefana Banacha, Hugo Steinhausa i Stanisława Ulama.