wyzwolenie

Gdy do obozów koncentracyjnych zbliżał się front, więźniowie byli wysyłani w transportach, albo pieszo przeganiani do kolejnych obozów w głębi Niemiec. Ten sam los spotkał więźniów z Auschwitz. - W momencie wyzwolenia było tam 7 tys. osób. Pozostali więźniowie - ok. 130 tys., od jesieni 1944 r. byli wysyłani na zachód - mówi dr Jolanta Żyndul z Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza.

Wyzwolono obóz koncentracyjny w Majdanku, w południowo-wschodniej części Lublina. W chwili wyzwolenia Majdanka przebywało w nim około tysiąca więźniów, wśród nich żołnierze Armii Krajowej. Szacuje się, że przez obóz przeszło około 150 tysięcy więźniów, kilkudziesięciu narodowości. Wśród osadzonych najwięcej było Żydów i Polaków. Ostatnie badania (Tomasza Kranza), wskazują, że w obozie zamordowano 78 tysięcy osób, wśród nich 59 tysięcy Żydów.

Oddział partyzancki Delegatury Sił Zbrojnych, w nocy z 20 na 21 maja uwolnił kilkuset więźniów z obozu NKWD w Rembertowie. Obóz został zdobyty i rozbity przez oddział podporucznika Edwarda Wasilewskiego "Wichurę". W obozie więzieni byli wówczas koledzy żołnierzy tego oddziału, w tym podporucznik Stanisław Maciejewski. Łącznie z obozu udało się wyswobodzić około 500 osób, 200 z nich NKWD złapało ponownie na podstawie listów gończych.

Wojska polskie i radzieckie wyzwoliły obóz koncentracyjny w Sztutthofie koło Gdańska, funkcjonował od 2 września 1939 roku i był pierwszym i najdłużej istniejącym obozem tego typu na terenach wchodzących obecnie w granice Polski.

Radzieckie wojska wyzwoliły hitlerowski obóz koncentracyjny dla kobiet w Ravensbrueck. Od wiosny 1939 roku zamordowano tam blisko 90 tysięcy kobiet, w tym 35 tysięcy Polek.

Amerykańskie wojska wyzwoliły hitlerowski obóz koncentracyjny we Flossenburgu, w którym zmarło lub zostało zamordowanych 30 tysięcy osób.

Radzieckie i polskie wojska wyzwoliły obóz koncentracyjny w Sachsenhausen-Oranienburgu, w którym hitlerowcy zamordowali prawie 60 tysięcy osób.

2. Korpus Polski pod dowództwem generała Zygmunta Bohusza-Szyszki wyzwolił Bolonię.

Wojska brytyjskie wyzwoliły obóz koncentracyjny w Bergen-Belsen. Do dziś nie wiadomo dokładnie, ilu ludzi poniosło śmierć w tym obozie, ponieważ Niemcy spalili obozową ewidencję. Przypuszcza się jednak, że co najmniej 50 tysięcy. W ciągu kilku tygodni po wyzwoleniu zmarło dalszych 13 tysięcy więźniów, mimo że Anglicy założyli przy obozie szpital polowy z 14 tysiącami łóżek.