powstanie warszawskie(strona 8/9)

W wyniku zdrady wysokiego rangą oficera Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej (ZWZ-AK) Niemcy weszli w posiadanie projektu polskiego powstania. Z ich przygotowań na polski zryw wynika, że najbardziej obawiali się wsparcia powstańców przez desant z powietrza. Mimo że przejęcie dokumentów niewiele im dało, i tak zawczasu wiedzieli, że w Warszawie zbliża się wybuch insurekcji - czytamy w "Historii Do Rzeczy".

Termin "ludobójstwo", którego autorem jest polski prawnik Rafał Lemkin, historycy odnoszą na ogół do zagłady Ormian w Turcji w 1915 r., Holokaustu Żydów oraz zagłady Polaków, dokonanej przez UPA na Kresach Wschodnich. Jak pisze dla Wirtualnej Polski ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, mało kto zdaje sobie sprawę, że terminem tym trzeba objąć także wydarzenia, które 70 lat temu, w pierwszych dniach sierpnia 1944 r. miały miejsce w sercu Polski, w zachodniej dzielnicy Warszawy, robotniczej Woli.

Czasami głowię się, jak to wszystko mogło się wydarzyć. Człowiek stał się maszynką do zabijania. Ale tak jest na wojnie, zanikają wszelkie ludzkie odruchy. Liczy się tylko walka, wykonywanie rozkazów, chęć zemsty. Nie myśli się o niczym innym. Nie życzę żadnemu pokoleniu, by musiało borykać się z dylematami, z którymi my mierzyliśmy się siedemdziesiąt lat temu - mówi w wywiadzie dla Wirtualnej Polski gen. Zbigniew Ścibor-Rylski, "Motyl", lotnik, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, prezes Związku Powstańców Warszawskich.

Erich von dem Bach-Zelewski, Heinz Reinefarth, Oskar Dirlewanger i Bronisław Kamiński - to nazistowscy zbrodniarze, nieosądzeni za swe czyny, odpowiedzialni za rzeź warszawiaków w 1944 r. Łącznie w czasie powstania zginęło ok. 180 tys. cywilów.

- Myśmy byli tak nabuzowani, że nie dało się tego powstrzymać. Jakby dowódcy nie dali rozkazu, to pewno chłopaki z Armii Krajowej, starsi niż ja, zaczęliby i tak - mówi w rozmowie z WP.PL Aleksander Zubek, który jako 15-latek zgłosił się na ochotnika do udziału w powstaniu warszawskim. Jego przyjaciel, również 15-latek, nie przeżył. - Chowałem go w takim ogródku, w pudle tekturowym, bo trumien przecież nie było. To było dla mnie najgorsze przeżycie powstania - wspomina bohater walk w Warszawie.

Ten Bahnschutz (Bahnschutz to nazwa formacji, której zadaniem była ochrona kolei i jej szlaków - przyp. red.) zastrzelił ze 130 osób, bo się przebierał za kobietę - dlatego mówili na niego "Panienka" - i szedł tam gdzie dzieci i kobiety zrzucały węgiel z wagonów i rozstrzeliwał ich z pistoletu maszynowego. Wymyśliliśmy, że dwóch z naszych przebierze się za Niemców, którzy prowadzą złodzieja na wachę. To Janek Barszczewski "Janek" i Krzysztof Sobieszczański "Kolumb" prowadzili "złodzieja", czyli Antka Wojciechowskiego "Antka" - o kulisach najważniejszej akcji bojowej, w której brał udział przed powstaniem, czyli zlikwidowaniu sadystycznego Bahnschutza Karla Schmalza "Panienki" na Dworcu Zachodnim opowiada w rozmowie z Wirtualną Polską Stanisław Likiernik. Żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego jest pierwowzorem (obok Krzysztofa Sobieszczańskiego "Kolumba") jednego z bohaterów powieści "Kolumbowie. Rocznik 20" Romana Bratnego, na podstawie której powstał serial o tym samym tytule. Wywiad-rzeka z
Likiernikiem pt. "Made in Poland", autorstwa Emila Marata i Michała Wójcika, ukazał się właśnie nakładem wydawnictwa Wielka Litera.

- Ojciec zawsze powtarzał, że cała wojna kosztowała go mniej zdrowia niż późniejsze szykany ze strony "władzy ludowej" czy organów ścigania PRL - mówi syn ppor. Henryka Sienkiewicza. Los targał jego ojcem po całej okupowanej Polsce, od lasów na Wileńszczyźnie, przez Warszawę, po obóz pracy pod Wrocławiem. Jego niezwykłą historię opisuje dla WP.PL Aneta Wawrzyńczak.

Na Stadionie Narodowym odbył się specjalny pokaz filmu "Miasto 44" Jana Komasy. W pokazie uczestniczyli m.in. powstańcy oraz prezydent Bronisław Komorowski. - Wstrząsający. Wzbudzający mnóstwo emocji, bo sobie przypominałam te obrazy i przeżycia - ocenia uczestniczka powstania Barbara Gancarczyk. - Zupełnie inne spojrzenie, ale podobał mi się - mówi Tadeusz Filipkowski ze Światowego Związku Żołnierzy AK. Premiera filmu odbędzie się 19 września 2014 r.

Nocą z 9 na 10 września 1943 roku kilka kilometrów od Grodziska Mazowieckiego zrzuconych zostało trzech spadochroniarzy: por. Bolesław Polończyk "Kryształ", ppor. Fryderyk Serafiński "Drabina" oraz Elżbieta Zawacka "Zo". 316 cichociemnych - spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy trafili do okupowanej Polski w latach 1941-1944, stanowiło elitę wśród żołnierzy II wojny światowej. Elżbieta Zawacka, jedyna kobieta w tym gronie, w niczym nie ustępowała swym kolegom, a pod wieloma względami była od nich lepsza.

10 sierpnia na Woli, mimo naporu nieprzyjaciela, powstańcy utrzymują placówki przy ul. Okopowej, w rejonie cmentarzy i na Stawkach. Na Powiślu oddziały powstańcze umacniają swe pozycje.

9 sierpnia w Śródmieściu, z lokalu przy Placu Dąbrowskiego, zaczyna nadawać Polskie Radio. W Śródmieściu i na Powiślu Powstańcy skutecznie odpierają ataki wroga. Na Starym Mieście udaje się powstrzymać natarcie od strony Mostu Kierbedzia przez Plac Zamkowy. Ratusz i ul. Miodowa są pod silnym ostrzałem wroga. W godzinach popołudniowych niemieckie lotnictwo bombarduje Rynek Starego Miasta.

8 sierpnia nieprzyjaciel od rana naciera z wielu stron na Stare Miasto - Tłomackiem, Bielańską, przez Plac Teatralny na Ratusz oraz od strony ul. Rybaki. Wieczorem oddziały niemieckie wycofują się na pozycje wyjściowe. W Śródmieściu powstańcy ze Zgrupowania "Chrobry II" zajmują budynek Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji przy Placu Starynkiewicza.

7 sierpnia na Woli gen. Reinefarth od świtu kontynuuje natarcie. Jego oddziały wypierają powstańców z rejonu ulic Chłodnej i Ogrodowej, Placu Mirowskiego, Hal Mirowskich i Placu Żelaznej Bramy. Niemcy panują całkowicie na linii Wolska - Chłodna - Ogród Saski. Odcinają Stare Miasto i cmentarze od Śródmieścia.

5 sierpnia po godz. 1. w nocy odbywają się pierwsze zrzuty lotnicze, zapowiedziane poprzedniego dnia drogą radiową. Trzy brytyjskie samoloty zrzucają ładunki w rejon cmentarzy, Szpitala Wolskiego i Fortu Bema.

4 sierpnia trwają ciężkie walki w Al. Jerozolimskich. Od Mostu Poniatowskiego ku Grójeckiej przebija się od rana niemiecka jednostka 19. dywizji pancernej. W nocy z 3 na 4 sierpnia Powstańcy opanowują parter gmachu PAST-y przy ul. Zielnej. Po zaciętej walce, o świcie Powstańcy opuszczają budynek.

3 sierpnia na Okęcie przybywa brygada RONA (Russkaja Oswoboditielnaja Narodnaja Armia) pod dowództwem renegata, gen. SS Bronisława Kamińskiego. Na Ochocie, w Śródmieściu i na Woli nieprzyjaciel wykorzystuje ludność cywilną jako "żywe tarcze", osłaniające natarcie niemieckich czołgów przed ogniem Powstańców. Oddziały wroga podpalają domy i mordują ludność cywilną, głownie na Woli, Mokotowie i Ochocie.

2 sierpnia ok. godz. 9. zaczyna działać radiostacja w fabryce Kamlera na rogu Okopowej i Dzielnej na Woli. Komenda Główna AK wysyła szereg depesz do Londynu, donosząc o wybuchu powstania i ciężkiej walce. Apeluje o pomoc.