historia(strona 23/100)

Sukces był wprost niewyobrażalny. Pojedynczy szwadron ułanów, przy przygniatającej przewadze liczebnej nieprzyjaciela, rozbił jeden po drugim trzy kolejne czworoboki piechoty pruskiej. Szarża ta jednak mocno zdezorganizowała i nadwyrężyła szyk Polaków. Mimo zaskakującego wyczynu ułanów, pod Dennewitz - 40 km od Berlina - marszałek Francji Michel Ney został pokonany przez liczniejsze wojsko pruskie - pisze dr Radosław Sikora w artykule dla WP.

Biuro Polityczne KC PZPR chciało decydować o każdym aspekcie życia obywateli PRL. Na posiedzeniach omawiano prawie wszystko - od polityki gospodarczej i metod tłumienia protestów robotników, po wygląd ozdób na warszawskim placu Konstytucji. - Było to coś ważniejszego niż "superrząd". To nie tylko absolutnie kierownicze gremium w partii i w państwie, ale też miejsce, w którym podejmowano właściwie wszystkie najważniejsze decyzje - wyjaśnia prof. Jerzy Eisler, dyrektor warszawskiego oddziału IPN.

Cenzura z ogromną gorliwością zwalczała wszystko, co mogło uderzyć w starannie pielęgnowany wizerunek osób z kierownictwa PZPR. Odrzucano nie tylko artykuły, ale również zdjęcia, na których przywódcy wypadali niekorzystnie. Nie pozwalano również na publikacje, które w pozytywnym świetle prezentowały ludzi uznawanych za wrogów - m.in. duchownych.

Kiedy po południu w niedzielę 3 września 1939 r. nad Skierniewicami pojawiły się niemieckie bombowce, nawet w najczarniejszych scenariuszach nikt nie przypuszczał, że obiektem ataków z powietrza może stać się kościół, szpital czy szkoła. Z pewnością wierni zgromadzeni w kościele Św. Jakuba na popołudniowym nabożeństwie nie spodziewali się, że za moment na ich głowy posypią się cegły i odłamki murów po wybuchu bomby. I chociaż - jeśli wierzyć niemieckim dokumentom - celem bombardowania miały być węzeł kolejowy i linia torów Skierniewice-Koluszki, bomby zostały zrzucone w głównej mierze na spokojne miasto i jego cywilnych mieszkańców - pisze Szymon Nowak w artykule dla WP.

Niemiecko-sowiecki pakt o nieagresji z 23 sierpnia 1939 r. został w Warszawie zignorowany. "Pakt o nieagresji" zawarty między państwami nieposiadającymi wspólnej granicy, a mogącymi ją uzyskać tylko po rozbiorze Polski, nikogo w Warszawie nie zaalarmował. Aż do 17 września plany wojny obronnej w ogóle nie uwzględniały możliwości sowieckiej agresji, mimo że nawet "The Daily Telegraph" opisywał skalę mobilizacji Armii Czerwonej wzdłuż granicy z Rzecząpospolitą.

W czasach rozwoju Projektu Manhattan, zanim jeszcze zimna wojna rozpoczęła się na dobre, naukowcy zapoczątkowali debatę na temat wykorzystania energii atomowej do napędzania łodzi podwodnych. Pomysł, aby uzbroić je dodatkowo w głowice jądrowe, wcielony został w życie jednak dopiero w 1959 r., kiedy do arsenału US Navy weszła jego duma - USS George Washington. Od tego czasu wojna nigdy nie była już taka sama. Atomowa łódź podwodna zdolna w zanurzeniu wystrzelić kilka pocisków w cele na całym świecie - pod względem siły rażenia i mobilności - to po dziś dzień najgroźniejsza broń jaka powstała - pisze Marcin Makowski w artykule dla WP.

W historię rakiet od samego początku wpisany był tragiczny paradoks. Z jednej strony symbolizowały postęp technologiczny i odwieczne marzenie człowieka o dosięgnięciu kosmosu, z drugiej wykorzystywane jako broń - przynosiły śmierć. Takie też było życie Wernera von Brauna - zawieszone pomiędzy programem Apollo a V-2 - "cudowną bronią" Hitlera. Jednym z największych osiągnięć ludzkości, a zbrodnią. Von Braun sam do końca twierdził, że wszystko co robił, miało go przybliżać do gwiazd. Pytanie, czy można zmierzać do nich po trupach? - pisze Marcin Makowski w artykule dla WP.

Miyamura zabił 60 Chińczyków, w tym 10 w walce wręcz. W ten sposób uratował swój oddział przed zagładą. Przestał walczyć dopiero, gdy stracił przytomność. Został za to odznaczony Medalem Honoru.

W marcu 1982 roku rządzący Argentyną dyktator Leopoldo Galtieri podjął decyzję o ataku na brytyjskie wyspy Falklandy, znajdujące się kilkaset kilometrów od wybrzeży Argentyny. Niespodziewany atak miał odwrócić uwagę społeczeństwa od głębokiego kryzysu gospodarczego, w którym znalazł się kraj rządzony przez wojskową juntę. Galtieri zakładał, że Wielka Brytania nie będzie broniła wysp znajdujących się 12 tys. kilometrów od Londynu, zamieszkałych przez zaledwie 3 tysiące ludzi.

Za podniebne triumfy w Bitwie o Anglię Jan Zumbach otrzymał awans na podpułkownika, szereg odznaczeń wojskowych i zaszczyt dowodzenia dywizjonem 303, a później dwoma Skrzydłami Myśliwskimi. Po wojnie zaangażował się w konflikty w Afryce, walczył m.in. o niepodległość Diafry. Konstruowane według jego pomysłu bomby śmiertelnie raniły nigeryjskiego szefa sztabu, innym razem uszkodziły największy nigeryjski rządowy okręt bojowy. Każde celne uderzenie umacniało legendę Zumbacha - znanego pod pseudonimem Johny Kamikaze Brown. W pewnym momencie lokalna prasa zaczęła nazywać go "zbawcą Biafry" - pisze Michał Staniul w artykule dla WP.

Mężczyzna uklęknął przed duchownym pośrodku celi. Gdy o. Władysław Lohn, jezuita, podał mu hostię, z oczu niemieckiego oficera popłynęły łzy. Chwilę później jego ciałem wstrząsnął spazmatyczny szloch. Życie religijne Rudolfa Hoessa, komendanta niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, zatoczyło krąg. Znów był katolikiem i jako katolik chciał umrzeć - pisze Robert Jurszo w artykule dla WP.

Radziecki samolot z czasów II wojny światowej, ze szczątkami pilotów odkryto w starorzeczu Bzury w Kamionie. Na wrak natrafili członkowie Stowarzyszenia Eksploracyjnego na rzecz Ratowania Zabytków.

- Najgorsze, co można zrobić, to uznać, że ktoś, kto dopuszczał się potwornych zbrodni, musiał być potworem w życiu prywatnym. Oczywiście najłatwiej byłoby uznać, że Hitler był psychopatą, który realizował swoje chore popędy na wielką skalę w polityce. Prawda jest jednak taka, że Hitler nie był psychopatą - mówi niemiecki historyk i dziennikarz Volker Ullrich. Przypomina również, że Führer był multimilionerem i nie płacił podatków.

Rosjanie, którzy po rewolucji bolszewickiej chcieli stworzyć "Trzecią Rosję" - nową siłę między białymi i czerwonymi - opierali swoją walkę o sojusz z Polską. Borys Sawinkow otrzymał od Józefa Piłsudskiego obietnicę wsparcia organizacji rosyjskich oddziałów na terytorium Polski i 300 mln marek polskich. U boku polskiej armii Rosjanie mieli zdobyć Moskwę, aby stworzyć pod auspicjami Piłsudskiego nową, demokratyczną Rosję. Sformowane na terenie Polski rosyjskie wojska liczyły ostatecznie 10 tys. ludzi.

W czerwcu 1942 roku w więzieniu w Dreźnie zgilotynowano 12 żołnierzy "Czarnego Legionu". Członkowie tej liczącej zaledwie 100 osób grupy mieli działać zbrojnie ubrani w czarne mundury z przypiętymi do czapek odznakami trupich czaszek. Nie była to jednak formacja kolaborująca z Niemcami, a jedna z polskich organizacji podziemnych utworzona przez robotników w wielkopolskim Gostyniu - pisze Wojciech Königsberg w artykule dla WP.

Wrocław był największym i najważniejszym miastem, w którym komuniści przeprowadzili eksperyment z budowaniem nowego społeczeństwa od podstaw. W pierwszych latach odnieśli sukces. - Ponad 50 proc. robotników należało do partii - PPS i PPR, a później do PZPR. Było to miasto prawie bez strajków i konfliktów w fabrykach, bez demonstracji. Partii wydawało się, że wszystko idzie po ich myśli - i rzeczywiście, w latach 50., a nawet 60. mówiło się o "czerwonym Wrocławiu"- mówi w rozmowie z WP amerykański historyk prof. Padraic Kenney. Autor książki "Budowanie Polski Ludowej" wyjaśnia również, dlaczego od lat 70. sytuacja zmieniła się i Wrocław stał się jednym z głównych bastionów opozycji.

Przez kilkanaście sekund od wybuchu panowała cisza, podczas której chmura dymu przesłoniła ul. Kilińskiego. Kiedy z góry spadł powyginany eksplozją wrak Borgwarda i ostatnie ludzkie szczątki, dopiero wtedy w niebo uderzył krzyk przerażenia ocalałych i jęki rannych. Cała ulica usłana była zwłokami, fragmentami ludzkich strzępów i mazią krwawego błota. Siła wybuchu była tak wielka, że niektóre szczątki ciał wtłoczyła w pobliskie kamienice tworząc makabryczne płaskorzeźby z kończyn i głów - pisze Szymon Nowak w artykule dla WP.

Nienawidził Hitlera i dyscypliny wojskowej. Po bazie chodził w rozpiętej kolorowej koszuli, okularach przeciwsłonecznych i sandałach, a jego najlepszy przyjaciel był czarnoskóry. - Marseille wpadał w sam środek alianckiego szyku i zestrzeliwał maszyny jedną po drugiej. Brytyjczycy byli całkowicie zdezorientowani, nie mogli uwierzyć w to, co widzą. Stawiał im czoło nawet, gdy dysponowali miażdżącą przewagą liczebną. Wkrótce stał się słynny i jego messerschmitt z żółtą "14" na kadłubie budził wśród nieprzyjaciół przerażenie - mówi Colin D. Heaton, amerykański historyk wojskowości.

Stałam na krawędzi wykopanego rowu i wraz z kilkunastoma innymi osobami czekałam na strzały. Jakimś cudem nie padły. Ktoś podszedł do dowódcy, coś mu szepnął i zostaliśmy uratowani. Tych kilkudziesięciu sekund nigdy jednak nie zapomnę. Można powiedzieć, że przeżyłam własną śmierć - mówi Westyna Gójska, która jako 19-latka wzięła udział w powstaniu warszawskim.