Referenda w historii Polski
Referendum ludowe
W PRL referenda pełniły funkcję propagandową, a najważniejsze z nich zostało sfałszowane. W III RP, mimo że obywatele mogli rzeczywiście decydować o ważnych sprawach, frekwencja była znacznie niższa niż w Polsce Ludowej.
Referendum ludowe przeprowadzone 30 czerwca 1946 r. miało być testem poparcia dla nowych, komunistycznych władz. Same pytania były mniej istotne, szczególnie że trudno wyobrazić sobie, aby władze budujące dyktaturę odstąpiły od realizacji swojego programu politycznego pod wpływem opinii publicznej. Warto pamiętać, że w połowie 1946 r. trwały jeszcze regularnie walki między komunistami, a podziemiem niepodległościowym.
W pierwszym w historii referendum przeprowadzonym w całej Polsce obywatele mieli odpowiedzieć, czy chcą przyłączenia do kraju tzw. ziem odzyskanych, czy zgadzają się na podzielenie największych majątków ziemskich i przekazania ziemi chłopom oraz nacjonalizację przemysłu.
Trzecie, najmniej istotne pytanie, dotyczyło likwidacji senatu. Właśnie tę kwestię najliczniejsza wówczas partia w Polsce - PSL postanowiła wykorzystać dla pokazania swojego poparcia. Podczas gdy komuniści zachęcali do głosowania "3 x tak", PSL apelował, o głosowanie na "nie", w odpowiedzi na pierwsze pytanie.
Wyniki referendum zostały sfałszowane przez władze. Rzeczywiste wyniki głosowania są obecnie trudne do ustalenia. "Tak" na pierwsze pytanie odpowiedziało prawdopodobnie nie więcej niż 30 proc. głosujących. Aprobaty większości nie zyskały również propozycje reform gospodarczych. W rzeczywistości większość opowiedziała się tylko za przyłączeniem do Polski ziem odzyskanych.
Mimo ukrycia rzeczywistych wyników, nawet tak niskie poparcie postulatów rządzących było sukcesem, biorąc pod uwagę, że jeszcze przed wojną komuniści byli w Polsce formacją marginalną. Rządowi udało się też w pewnym stopniu zrealizować zamierzony efekt propagandowy.
Pytania i oficjalne wyniki głosowania podane przez komunistyczne władze:
1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
"Tak" odpowiedziało 68,2 proc. głosujących.
2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?
"Tak" odpowiedziało 77,2 proc. głosujących.
3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?
"Tak" odpowiedziało 91,4 proc. głosujących.
Frekwencja: 90,1 proc.
Rezultat: wyniki zostały sfałszowane (rzeczywisty rozkład głosów jest trudny do ustalenia), władze uznały referendum za ważne i wiążące, mimo uzasadnionych protestów opozycji.
Na zdjęciu: kolejka do głosowania w Warszawie.
(mb/wp)