Majmurek: "Czy opozycja ma jeszcze jakiś ruch?" (Opinia)

Front już niejednolity

Pomysł pt. "wszystkie demokratyczne siły jednoczą się przeciw PiS" nie wypalił. Wbrew nadziejom strategów KE, wspierających Koalicję ekspertów i publicystów, szeroki front opozycji od Zielonych, przez SLD po ludowców nie powstrzymał partii Kaczyńskiego.

Na fali rozczarowań odejście od wspólnego frontu ogłosiło PSL. Partia ma budować swoją Koalicję Polską: demokratyczną, solidarystyczną, a przy tym wierną wartościom chrześcijańskim. Być może manewr PSL jest wyłącznie blefem.

W starożytnym Rzymie, gdy lud rzymski czuł się zupełnie przytłoczony polityką możnych, sięgał po ostateczną broń, tzw. secesję plebejską – masowo opuszczał miasto. Pozbawiony ludu Rzym nie był w stanie funkcjonować. Patrycjat musiał iść na ustępstwa. O ustępstwa ze strony "patrycjatu" KE może też chodzić Kosiniakowi i jego partyjnym kolegom.

Niemniej secesja ludowców stawia pytanie o sens szerokiego frontu opozycji. W Koalicji Europejskiej ceną za jedność okazało się rozmycie przekazu. Elektorat żadnej z tworzących Koalicję partii nie mógł się w pełni rozpoznać w jej programie. Co mogło być powodem niższej mobilizacji wyborców KE niż zwolenników bardzo programowo wyrazistego PiS. Być może, zamiast budować niewyrazistą szeroką koalicję, opozycja powinna sensownie się podzielić?

Trzy lepsze od jednego?

Dziś po stronie obozu konstytucyjnego – partii wiernych III RP i jej konstytucji – możemy wyróżnić trzy główne polityczno-ideowe nurty. Pierwszy jest chadecko-ludowo-konserwatywny – tworzą go PSL, prawe skrzydło PO, wszystkie środowiska prawicy, którym z różnych powodów nie jest po drodze z Jarosławem Kaczyńskim. Drugi, zachowawczo-liberalny, rozciąga się od centrum PO, przez Nowoczesną, po prawe skrzydło Wiosny i SLD. Wreszcie trzeci, egalitarno-wolnościowy, obejmuje część SLD, Lewicę Razem, Zielonych i lewe skrzydło Wiosny.

Podziały partyjne w łonie obozu konstytucyjnego nie przekładają się do końca na podziały ideowe. I pewnie nie zaczną: partie tworzą się nie tylko wokół idei, ale także bieżących sporów, taktycznych wyborów, osobowości liderów i szeregu innych, mniej lub bardziej przypadkowych czynników. Niemniej jednak, wobec słabszego od oczekiwań wyniku KE, warto zastanowić się nad tym, w jaki sposób opozycja może najsensowniej podzielić się tak, by elektorat każdego z tych nurtów znalazł dla siebie najsensowniejszą ofertę.

Wyobraźmy sobie bowiem następujący scenariusz. Koalicja Polska pod wodzą PSL faktycznie okazuje się zdolna przyciągnąć Bezpartyjnych Samorządowców, postaci takie jak Kazimierz Michał Ujazdowski, czy konserwatystów zmarginalizowanych dziś w PO – w typie Marka Biernackiego. Koalicja z chadeckim, solidarystyczno-konserwatywny przekazem, a przy tym stojąca na gruncie obrony konstytucyjnego porządku Rzeczpospolitej przed projektem Jarosława Kaczyńskiego, mogłaby zawalczyć o część wyborców PiS, oraz wbić klin między partię Kaczyńskiego, a resztę opozycji, osłabiając totalną polaryzację sceny politycznej. Jak na razie służącą głównie partii Kaczyńskiego.

W tej sytuacji PO i Nowoczesna mogłyby wyostrzyć swój własny przekaz. Śmielej dystansować się od pomysłów PiS na faktycznie katolickie państwo oraz wrócić do reprezentowania tych wyborców, którzy w transferach socjalnych PiS widzą przede wszystkim brak odpowiedzialności za finanse publiczne. SLD, Wiosna i Razem odnalazłyby się w tym układzie jako siła jednocześnie wolnościowa (w kwestii praw kobiet, praw mniejszości, wolności słowa) i równościowa: atakująca socjalne posunięcia PiS z lewej flanki.

Każdy z członów tak podzielonej opozycji miałby większe szanse, by mobilizować swój elektorat, niż jego człony spętane gorsetem wielkiej koalicji. Wyborcy otrzymaliby zaś faktyczny wybór: jesienne wybory zamiast plebiscytu za czy przeciw PiS miałyby szansę zmienić się w realną debatę o Polsce. Szanse takiego sensownego podziału są niestety najpewniej niewielkie.

Główny nurt w KE zbyt wiele zainwestował w narrację "wszyscy musimy się wycofać, by wygrać z PiS", by teraz z dnia na dzień ją porzucić. SLD sporo ugrało na udziale w Koalicji i nie będzie wcale palić się do ryzykownego ruchu budowania wspólnego bloku z Razem i Biedroniem – który na razie ogłosił, że Wiosna idzie do jesiennych wyborów samodzielnie. PSL może jeszcze wrócić do KE – albo dogadać się z PiS, co już ludowcom sugeruje Jarosław Gowin.

Podzielona tam, gdzie powinna być zjednoczona i zjednoczona tam, gdzie lepiej się podzielić opozycja na pewno z PiS nie wygra.

Nowe twarze i idee

Nie wygra także, jeśli nie przedstawi wyborcom nowych twarzy i idei. Koalicja Europejska postawiła w wyborach na polityków, którzy na polskiej scenie aktywni są od dekad, PiS w gruncie rzeczy na niewiele młodszych. Trudno dziwić się, że wśród najmłodszych wyborców frekwencja była tak niska. Jeśli opozycja chce zmobilizować nowych wyborców, musi otworzyć się na nowe twarze i nowych ludzi: nie tylko polityków, ale także liderki i liderów z samorządów, czy instytucji społeczeństwa obywatelskiego. Zwłaszcza że jak się słyszy na giełdzie dziennikarskich plotek, PiS ma jesienią dać szansę młodym na biorących miejscach i eksponować w kampanii zmianę pokoleniową.

Wyborcy wiedzą też dokładnie, czego chce PiS: redystrybucji, polityki godnościowej, Europy ojczyzn. Powiedzieć czego chce opozycja, poza odsunięciem PiS od władzy, jest znacznie trudniej. Najbardziej wyraziste są tu Wiosna i Lewica Razem, ale obie formacje mają problem z tym, jak swoje wyraziste idee przełożyć na atrakcyjne dla szerokich grup wyborców postulaty. PSL, Nowoczesna i PO mają z wyrazistością wyraźny problem.

Zapytany o skojarzenia z tymi partiami wyborca nie będzie raczej zdolny wskazać jednej, wyrazistej idei, jednego konkretnego pomysłu.

Liderzy muszą zdawać sobie sprawę z tego sprawę. Od kilku dni polityczny twitter huczy od plotek, że 4.06., w rocznicę pierwszych częściowo wolnych wyborów, KE ma opowiedzieć się za ideą głębokiej decentralizacji Polski. Projekt, przygotowany niedawno przez grono niezależnych ekspertów, krąży w debacie publicznej. Zakłada on przeniesienie szeregu kompetencji dziś pozostających w gestii państwa – od takich spraw jak podatki po dopuszczalności aborcji – na poziom władz regionalnych, najpewniej województw.

Podjęcie kwestii regionalizacji Polski skazuje opozycję na ostry konflikt z centralistycznym PiS. Osobiście jestem sceptyczny co do tego, czy to dobry pomysł – zarówno co do meritum, jak i jako narzędzie wyborczej taktyki. Regionalizacja zostanie przedstawiona przez PiS jako projekt dalszego zwijania państwa i pogłębiania różnic między obszarami mniej i bardziej rozwiniętymi – co nie spodoba się wyborcom. Zwłaszcza, że ta krytyka nie będzie pozbawiona racji.

Czy w ogóle da się wygrać z PiS?

Redystrybucja i świetna koniunktura okazały się magicznym napojem, dającym PiS nie tylko bezprecedensową sondażową siłę, ale także odporność na wszelkie afery i wpadki, jakie dawno zatopiłyby każdą inną partię. Możliwe, że pisowski układ wywróci dopiero załamanie koniunktury albo jakiś głęboki kryzys wewnątrz obozu władzy.

Opozycja powinna mieć tego świadomość i być gotowa na scenariusz minimalizacji strat. Dobrym pomysłem wydaje się wspólna lista do Senatu – który zdolny jest przynajmniej opóźnić pracę pisowskiej fabryki ustaw. Jeszcze ważniejsze wydają się wybory prezydenckie – być może szansa dla opozycji otworzy się dopiero tutaj. Pytanie, czy po stronie opozycyjnej jest zdolny je wygrać lider? Donald Tusk wcale nie musi być tu oczywistą odpowiedzią.