prl(strona 3/4)

- W czasie wizji lokalnej stałem bardzo blisko matki pomordowanych, pani Kalitowej, która na widok manekinów symulujących jej dzieci dostała spazmów. Widząc ból matki, która straciła dzieci, mogłem pomyśleć : „pier…ę, wracam do domu, nie bawię się dłużej w te klocki”. Czułem gulę w gardle, wewnętrznie łkałem. Ale musiałem zachować zimną krew – mówi Wiesław Łuka, autor wybitnego reportażu „Nie oświadczam się”, w drugiej części rozmowy dla Wirtualnej Polski. Reporter opowiada o tym, co wydarzyło się już po tragedii połanieckiej (wizja lokalna, powrót na miejsce zbrodni po latach) oraz o specyfice pracy reportera kryminalnego w czasach PRL-u (problemy z cenzurą, współpraca z organami ścigania, pozycja zawodowa dziennikarzy).

Skazanego wprowadzono do niedużej celi. Pomocnik kata zawiązał mężczyźnie opaskę zasłaniającą oczy. Wtedy do akcji wkroczył kat. Nałożył więźniowi pętlę na szyję, która umocowana był do żelaznego haka w suficie. Chwilę później dał się słyszeć dźwięk zwalnianej zapadni. Nogi skazanego wpadły do otworu w podłodze, a sznur szarpnął mocno jego szyją, rwąc kręgi szyjne. Ciałem wstrząsnęły przedśmiertne drgawki. Minutę później zwiotczało i bezwładnie zawisło na sznurze. Po wszystkim kat zrobił to, co zwykle po wykonaniu wyroku. Poszedł na dużą wódkę. 21 kwietnia 1988 roku o godzinie 17:30 wykonał ostatni wyrok w swoim życiu. I ostatni w dotychczasowej historii Polski. O karze śmierci w Polsce Ludowej w artykule dla WP pisze Robert Jurszo.

Sowieci zgromadzili na terenie PRL 168 ładunków nuklearnych, z tego 90 proc. było większej mocy od tych, które zostały zrzucone na Nagasaki i Hiroszimę. Miały one utorować Sowietom drogę na Zachód. Czekano tylko na odpowiedni moment, na szczęście ten jednak nie nadszedł.

Obywatele PRL ryzykowali życiem, aby wydostać się z kraju rządzonego przez komunistów. Uciekano na wszelkie możliwe sposoby, przekraczając granicę w specjalnie skonstruowanych skrytkach ukrytych w pociągach, ciężarówkach i przeprawiając się łodziami przez Bałtyk. - Najbardziej spektakularny charakter miały ucieczki drogą lotniczą. Do najgłośniejszych należał przypadek por. Franciszka Jareckiego, który w dniu śmierci Stalina - 5 marca 1953 r., uciekł supernowoczesnym MiG-iem 15 bis na Bornholm. Dwa miesiące później w jego ślady poszedł kolejny polski pilot ppor. Zdzisław Jaźwiński, a w całym okresie PRL zbiegło ich jeszcze siedemnastu, uprowadzając w sumie dwanaście samolotów. Uciekano też samolotami cywilnymi, a nawet helikopterem - mówi prof. Antoni Dudek w programie "Działo się w PRL".

- Kiedyś więzienie nie było dla miękkich ludzi. Skala bicia była po prostu nieprawdopodobna. Bite były całe transporty warszawiaków wysłanych do więzień poza stolicą. Wieszano nas na kratach i bito nas bez opamiętania - mówi Marek P., który od połowy lat 70. spędził w więzieniach 20 lat. - "Twarde łoże" dostawało się za byle co. Choćby za tatuaż. Funkcjonariusze w więzieniach to byli władcy życia i śmierci - wspomina.

Po dokonaniu morderstwa sprawcy nakazali będącym w autobusie świadkom zbrodni przysięgać na różaniec i krzyż, że zachowają milczenie. Inni mordercy przed dokonaniem brutalnych zabójstw, zorganizowali przerażający rytuał zaprzysiężenia zemsty, przy świecach i w obecności świętego obrazu. Sprawców obu zbrodni z czasów PRL łączy jedno - zostali schwytani i skazani na karę śmierci.

Radziecki wywiad GRU obserwował Polaków i wskazywał, którym warto pomagać, a których należałoby wyrzucić. Nie mówię, że był to bezpośredni nacisk. Jednakże ten nacisk zawsze się w jakiś sposób realizował - mówi w rozmowie z WP Wiktor Suworow, były oficer GRU. Były oficer radzieckiego wywiadu przypomina, że selekcji Polaków, którzy mieli zająć kluczowe stanowiska w polskiej armii i wywiadzie, dokonywano podczas ich wyjazdów do moskiewskich uczelni.

Kpt. Jerzy Sumiński, zajmujący kluczowe stanowisko oficer w wywiadzie wojskowym PRL, w czerwcu 1981 r. wykradł tajne dokumenty i pojechał z nimi maluchem do Wiednia. Tam zgłosił się do ambasady USA. Polskie służby zorientowały się w sytuacji, gdy kapitan przestał przychodzić do pracy. Zostawił nawet list z pożegnaniem dla gen. Czesława Kiszczaka.

Ponure koszary, wejście do budynku kompanii oznakowano zdechłym szczurem wiszącym na klamce - tak żołnierze, którzy przyjechali z Dziwnowa z 1 Samodzielnego Batalionu Szturmowego, zapamiętali chwilę przekroczenia progu formowanej w Bydgoszczy w 1967 roku 56 Kompanii Specjalnej. Mieli stworzyć pierwszą, niezwykłą jak na tamte czasy jednostkę.

- Zawiadamiam, że przed chwilą nieprzyjacielskie samoloty myśliwskie i bombowe przekroczyły w kilkunastu miejscach granicę państwa! Ogłaszam alarm powietrzny i rozkazuję osiągnięcie gotowości do działania - mówił ppłk Brocki w filmie z 1966 r., instruującym, jak zachować się w przypadku ataku z użyciem broni nuklearnej. Materiały propagandowe traktowane w PRL śmiertelnie poważnie, dziś budzą raczej uśmiech niż strach.

Początkowo Polska Ludowa tępiła nierząd jak najgorszą zarazę. Potem jednak prostytutki okazały się dla bezpieki bezcennym narzędziem pracy. - Moim najlepszym informatorem była prostytutka. Żaden inny informator nie mógł się z nią równać, jeżeli chodzi o skuteczność. Miałem wrażenie, że ta dziewczyna wiedziała wszystko na temat tego, co się działo w Warszawie - mówi Jerzy Dziewulski, wieloletni funkcjonariusz wydziału kryminalnego MO z Warszawy.

Do połowy lat pięćdziesiątych PRL-owska rzeczywistość pomijała temat seksu i erotyki. Pojęcia te otoczone były nimbem podniecającej, subtelnie elektryzującej tajemnicy. Oficjalnie nie istniała prostytucja i homoseksualizm, a odbudowujący zrujnowane miasta przodownicy pracy nie zastanawiali się nad znaczeniem orgazmu tantrycznego, stosunku przerywanego, czy akrobatycznymi pozycjami umożliwiającymi zapłodnienie. Śmierć Józefa Stalina, w marcu 1953 r., sprawiła, że rozbrykana "nagle" młodzież poczuła, że może wiele, a nawet więcej. Zelżała cenzura, skończyły się polityczne szubienice. Redaktorzy też złapali wiatr w żagle: niemal z dnia na dzień stali się seksualnie odważni.

W czasach PRL jedną z metod walki z Kościołem katolickim w Polsce było rozbijanie go od wewnątrz. W tym celu starano się utworzyć grupę księży, którzy lojalność okazywaliby nie swoim kościelnym przełożonym, ale aparatowi komunistycznemu. Według niektórych źródeł z pomysłem tym wystąpił w 1947 r. minister Hilary Minc, późniejszy wicepremier. Prawdopodobnie jednak pomysłodawcą był gen. Iwan Sierow, będący przez pewien czas głównym doradcą radzieckiego NKWD przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie - pisze ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski w artykule dla WP.PL.

Gdyby zimna wojna przerodziła się w gorącą, ziemie polskie zamieniłyby się w pustynię. Wynikało to z doktryny wojny atomowej przyjętej przez ZSRS, która zakładała, że PRL przyjmie na siebie główne uderzenie atomowe NATO. Na Polskę miało spaść kilkaset pocisków z głowicami nuklearnymi.