Zygmunt III Waza

Zygmunt III Waza był królem, za którego panowania Rzeczpospolita miała największe rozmiary w historii. Na polskim tronie zasiadł dzięki wojnie domowej w Polsce, w efekcie nierozstrzygniętego sporu, czy obsadzić na tym stanowisku Wazów czy Habsburgów. Zygmunt III Waza doczekał się 12 dzieci. Nie tolerował różnowierców, a sam opowiadał się otwarcie za kontrreformacją.

Zygmunt III Waza - życiorys

Zygmunt III Waza przyszedł na świat 20 czerwca 1566 roku nad szwedzkim jeziorem Melar, w królewskiej rezydencji, na zamku Gripsholm. Był synem księcia Finlandii (następnie króla Szwecji), Jana III Wazy oraz polskiej królewny, Katarzyny Jagiellonki, więzionych przez ówczesnego króla, Eryka VIX, w momencie narodzin Zygmunta III Wazy.

Przyszły władca miał różnorakie zainteresowania, był poważny, pobożny, pracowity, niezwykle zdyscyplinowany, charakteryzowało go zachowanie godne króla, a nie przepadał za biesiadowaniem i hulankami. Zygmunt III Waza spędzał sporo czasu na powietrzu, uprawiając ogród, grając w piłkę, polując, grał również na klawikordzie, pasjonował się alchemią i architekturą. Przejawiał też talenty artystyczne, rzeźbił, obrabiał bursztyn, zajmował się złotnictwem, własnoręcznie wyrabiał lampy, świeczniki czy kielichy, a nawet konstruował zegary. Kolekcjonował obrazy, był mecenasem sztuki i to właśnie Zygmuntowi III Wazie zawdzięczamy powstanie pierwszej polskiej galerii sztuki.

Śmierć króla Stefana Batorego w 1587 roku rozpoczęła wolną elekcję. 19 sierpnia szlachta wybrała na tron Zygmunta III Wazę, który przybył ze Szwecji z flotyllą do Zatoki Gdańskiej pod koniec września. Koronacja nastąpiła w katedrze w Krakowie na Wawelu pod koniec grudnia.

Panowanie Zygmunta III Wazy

Zygmunt III Waza objął polski tron w wieku 21 lat początkowo wyłącznie z powodów politycznych: gdyby zrobił to car rosyjski, Szwecja utraciłaby bowiem Morze Bałtyckie. Jego kandydaturę popierał hetman wielki koronny Jan Zamoyski, który liczył na obsadzenie na stanowisku łatwego do sterowania pionka. Cytując szlachcica, miała to być ”Niema zmora ze Szwecji”, Zamoyski bardzo się jednak pomylił.

Zygmunt III Waza najaktywniej działał dyplomatycznie oraz militarnie na północy i południu Polski, ciężko mu było jednak dojść do porozumienia ze szlachtą i sejmem. W latach 1587-99 Zygmunt III Waza panował także w Szwecji, stracił jednak tron po przegranej bitwie pod Linkoping, co wciągnęło nasz kraj w konflikt ze Szwecją. Austriacy ofiarowali mu koronę moskiewską, której Zygmunt III Waza w końcu jednak nie zdobył. Jego inkorporacja Estonii zakończyła się wojną o Inflanty w latach 1601-1629.

Czasy panowania Zygmunta III Wazy to także bunty kozackie na Ukrainie, konflikt z Turcją i utrata wpływów w Mołdawii i na Wołoszczyźnie, a także wojna z Rosją.

Zygmunt III Waza – ciekawostki

Zygmunt III waza przeżył nieudany zamach na własne życie. Próbował go dokonać Michał Piekarski, polski kalwinista, 15 listopada 1620 roku. Miało to miejsce w czasie drogi na nabożeństwo w pobliskim kościele. Wzniesiono wówczas kryty ganek łączący zamek i królewską lożę.

Zygmunt III Waza miał dwie żony. Pierwszą była arcyksiężniczka Anna z rodu Habsburgów, z którą król wziął ślub 31 maja 1592 roku. Zanim małżonka zmarła podczas poronienia w 1598 roku, para doczekała się piątki dzieci: Anny Marii, Katarzyny (zmarłej w 1594 roku), Władysława IV (swojego następcy na polskim tronie), Katarzyny (zmarłej w 1597 roku) i Krzysztofa.

Drugie małżeństwo Zygmunt III Waza zawarł 11 grudnia 1605 roku z Konstancją z Habsburgów, siostrą zmarłej Anny. Mieli siedmioro potomstwa: Jana Kazimierza (zmarłego w 1608 roku), Jana Kazimierza (zmarłego w 1672 roku), Jana Alberta, Karola Ferdynanda, Aleksandra Karola, Annę Konstancję (zmarłą w 1616 roku) oraz Annę Katarzynę Konstancję.

Zygmunt III Waza, załamany odejściem Konstancji Habsburżanki w 1631 roku, dostał udaru i zmarł 30 kwietnia 1632. Jego szczątki spoczywają w Krakowie, na Wawelu. Tron objął wówczas najstarszy z synów monarchy, Władysław IV Waza.