Jan Kazimierz

Jan Kazimierz nie był atrakcyjny ani zabawny, jednak kobiety próbowały go usidlić. Już jako król Jan II Kazimierz Waza był nieustannie skłócony ze szlachtą, której robił na złość mniej lub bardziej otwarcie z oczywistą szkodą dla naszego kraju.

Jan Kazimierz – życiorys

Jan Kazimierz urodził się 22. marca 1609 roku w Krakowie jako syn króla Polski oraz Szwecji Zygmunta III Wazy i arcyksiężniczki Austrii Konstancji Habsburżanki, drugiej żony władcy. Miał przyrodniego brata Władysława, był ostatnim z Wazów, dodatkowo spokrewnionym z Jagiellonami. Wychowała go ochmistrzyni Urszula Gienger, a nauki pobierał u jezuitów. Na kandydata do tronu zgłoszono Jana Kazimierza w 1626 roku na sejmie toruńskim.

Królewicz Kazimierz walczył w Prusach przeciwko Szwedom, był posłem, brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej, zwanej także smoleńską (1632-34) i w konflikcie z Turkami. Podczas dłuższej przerwy w walkach, spędzonej przez Jana Kazimierza we Lwowie, zachorował na ospę, która trwale oszpeciła jego cerę. Jan Kazimierz był reprezentantem polskiego króla w Wiedniu, gdzie pertraktował z Habsburgami o pomoc podczas nadchodzącego nieuchronnie starcia ze Szwecją. Walczył w Alzacji w wojnie trzydziestoletniej już jako pułkownik.

Zgodnie z cesarską obietnicą nie dostał księstwa lennego Kurlandii. Janowi Kazimierzowi zaproponowano w zamian tytuł wicekróla Portugalii, ale w trakcie wyprawy do Hiszpanii został aresztowany we Francji pod zarzutem szpiegostwa. Skończyło się to prawie dwuletnią odsiadką w więzieniu, przerwaną dopiero w lutym 1640 roku interwencją poselstwa Rzeczypospolitej. Trzy lata później królewicz Jan Kazimierz wyemigrował do Włoch i na dwa lata osiadł w zakonie jezuitów w Rzymie. Nie otrzymał święceń kapłańskich, dostał jednak godność kardynalską od ówczesnego papieża. Tytularnym spadkobiercą korony Szwecji Jan Kazimierz został w 1648 roku, a wcześniej zrezygnował z tytułu kardynała.

Jan Kazimierz – panowanie

Sześciomiesięczna wolna elekcja po śmierci Władysława IV Wazy zakończyła się 20 listopada 1648 roku, kiedy Jana Kazimierza wybrano królem Rzeczypospolitej z 4352 głosami elektorskimi szlachty. Koronacja nastąpiła w połowie stycznia, a w maju odbył się ślub nowego władcy z wdową po bracie, księżniczką Francji.

Ukrainę zdążyło już objąć powstanie Chmielnickiego, Jan Kazimierz musiał więc jak najprędzej uporać się z kwestią kozacką. Aktywnie prowadził armię na polach bitewnych, wykorzystując swoje zdolności strategiczne. W 1654 roku kraj zaatakowała dodatkowo Moskwa (moskiewski najazd na Rzeczpospolitą), a rok później rozpoczął się potop szwedzki.

Król Jan II Kazimierz Waza został zmuszony do kilkumiesięcznego schronienia się poza granicami państwa. Podpisano niekorzystne traktaty wielawsko-bydgoskie, w 1652 roku liberum veto zerwało sejm, a to były jedynie początki objawów rozpadu aktualnego ustroju Rzeczypospolitej.

W trakcie sejmu 1661 król Jan Kazimierz przepowiedział rozbiory Polski (tak zwana przepowiednia Jana Kazimierza). Od 1663 roku rozpoczęły się głosy o abdykacji władcy, które przybrały wręcz formę wojny domowej.

Jan Kazimierz - abdykacja

Do abdykacji Jana II Kazimierza Wazy pragnęła doprowadzić nawet kochająca i ceniąca Polskę małżonka króla, Ludwika Maria Gonzaga. Po jej śmierci w maju 1667 roku władca rozpaczał przez około 10 dni, a następnie dał upust swoim długo tłumionym żądzom i zaczął uganiać się za kobietami. Przestał wówczas już zupełnie dbać o losy ojczyzny, przykładowo spóźnił się z reakcją na atak Kozaków i Tatarów na polskie ziemie.

Wyczuwając niechęć magnatów, w marcu następnego roku król Jan Kazimierz podpisał traktat o planowanym zrzeczeniu się władzy, za co miał zatrzymać tytuł królewski, dwór, gwardię i apanaże aż do śmierci. We wrześniu odbyły się uroczystości ustąpienia Jana Kazimierza z tronu. Były król osiadł za granicą, ożenił się i 16 grudnia 1672 roku, w wieku 64 lat, zmarł w Nevers na zapalenie płuc. Jego serce umieszczono we Francji, po przywiezieniu do Polski ciała pochowano je z honorami na krakowskim Wawelu 31 stycznia 1672 roku.

Jan Kazimierz – ciekawostki

Rządy króla Jana II Kazimierza Wazy są oceniane dwojako. Nawet inicjały nielubianego przez szlachtę władcy tłumaczono jako ICR – Initium Calamitas Regni, czyli Początek Nieszczęść Królestwa. Na polach bitwy Jan Kazimierz nie unikał starć i wykazywał się męstwem oraz odwagą. Był jednak osobą porywczą, gwałtowną, wykazującą znamiona pychy, często obrażającą się zupełnie bez powodu, która według historyków bezpośrednio wywołała liczne kryzysy, zarówno polityczne, jak i militarne.

Zachowanie Jana Kazimierza cechowały epizody depresyjne, doprowadzające nierzadko do okresów zaniedbań siebie i pełnionej funkcji. Potrafił długo nie podpisywać żadnych dokumentów ani też nie udzielać audiencji. W momentach największego przygnębienia twierdził wprost, że bardziej niż byciem królem, zainteresowany jest satysfakcjonującym życiem prywatnym i nie cieszy go siedzenie na tronie, do czego jest zniechęcony. Jego następca, Michał Korybut Wiśniowiecki, nie wykazał niestety większych talentów do rządzenia krajem niż poprzednik.