Jakub Majmurek: Brygada Świętokrzyska to naprawdę nie są bohaterowie wolnej Polski

Wizyta premiera Morawieckiego w Niemczech okazała się dyplomatyczną katastrofą. Premier szedł od gafy do gafy, od wpadki do wpadki, niczym bohater komedii z Leslie Nielsenem, czy kolejnego odcinka przygód Jasia Fasoli. Gdy wydawało się, że premier nie wyrządzi już wizerunkowi Polski więcej szkód w trakcie tej wizyty, na profilu jego kancelarii pojawiły się zdjęcia przedstawiające Morawieckiego składającego wieńce na monachijskich grobach żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej.

Był to gest tyleż głęboko niepokojący z punktu widzenia krajowej polityki historycznej, jak i potencjalnie niebezpieczny wizerunkowo. Zdjęcia premiera składającego hołd właśnie tej formacji to doskonała amunicja dla wszystkich tych, którzy chcieliby oskarżyć polski rząd o to, że sympatyzuje ze skrajną prawicą i antysemityzmem. BŚ była bowiem tym oddziałem polskiego podziemia, który faktycznie współpracował z Niemcami, z ich pomocą walcząc z Sowietami i polskimi oddziałami komunistycznej partyzantki. Co więcej, organizacja ta walczyła o Polskę, w której nie miało być miejsca dla Żydów - naprawdę oddawanie jej czci w Niemczech, w momencie największego kryzysu w stosunkach polsko-żydowskich to spektakularny strzał w stopę.

Zakłamana legenda

BŚ w ostatnich latach stała się niestety dla prawicy przedmiotem romantycznej legendy. Przedstawiana jest w niej jako najbardziej niepokorna z formacji Polski Podziemnej, walcząca nie tylko z Niemcami, ale i Sowietami. Szczególnie opiewana jest odyseja żołnierzy Brygady, którzy pod koniec wojny przez Czechy przebijają się Zachód, by zakończyć swój wojenny szlak nie pod radzieckim jarzmem, ale w wolnym świecie - w amerykańskiej sferze okupacyjnej.

Niemal wszystko w tej legendzie jest zakłamane. Brygada Świętokrzyska powstaje z tych oddziałów Narodowych Sił Zbrojnych, które nie podporządkowały się w 1944 roku rozkazowi scalenia z Armią Krajową. Trzeba więc mieć na wstępie świadomość, że to formacja rozłamowa, kontestująca ustalone struktury Polskiego Państwa Podziemnego, pozostająca na jego marginesie.

Brygada działa na terenie Kielecczyzny i Zachodniej Lubelszczyzny między połową sierpnia 1944 roku, a początkiem roku '45, gdy rozpoczęła swój marsz na zachód. Oddziały Brygady wdawały się w potyczki z Niemcami, jednak za głównego przeciwnika uznawały Sowietów i polskie podziemie komunistyczne. Wiele walk Brygady to starcia z polskimi oddziałami Armii Ludowej - formacja ta ma polską krew na rękach. Brygada walczyła nie tylko z komunistami - w lipcu 1944 roku pod Skrobaczowem oddział Brygady zaatakował żołnierzy AL i związanych z AK Batalionów Chłopskich. Po tym, gdy większość walczących z AL i BCh się wycofała, żołnierze Brygady rozbroili, a następnie wychłostali pozostałych na miejscu partyzantów BCh.

W swojej walce z komunistami Brygada kolaborowała z Niemcami. Niemcy dzielili się z nimi informacjami wywiadowczymi. Oficerem do zadań specjalnych w Brygadzie był Hubert Jura - osoba od dawna znana z kolaboracji z Gestapo. AK i część NSZ, która w '44 scaliła się z AK wydała na niego w lecie '44 roku wyrok śmierci za kolaborację. Przywódcy Brygady doskonale o tym wiedzieli, zdecydowali się jednak wykorzystać jego kontakty do współpracy z Niemcami przeciw polskim komunistom i Sowietom.

W grudniu '44 roku Brygada całkowicie zawiesza wszelkie walki z Niemcami. Opiewany dziś "marsz" Brygady na zachód realizowany jest za zgodą i z pomocą Niemców. Niemcy pomagają przejść Brygadzie bezpiecznie przez kontrolowane przez siebie tereny, dostarczają żywność i zaopatrzenie. Do sztabu Brygady przydzieleni są niemieccy podoficerowie łącznikowi i dwaj oficerowie SS.

Dopiero w końcowym okresie swojej drogi Brygada dokonuje odwrócenia sojuszy. Zdradza swoich niemieckich współpracowników, na terenie dzisiejszych Czech wyzwala obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie. To pozwala jej uwiarygodnić się w oczach Amerykanów jako siła aliancka.

Katolickie Państwo Narodu Polskiego

Problem z Brygadą nie polega przy tym tylko na udokumentowanych i nie budzących kontrowersji przypadkach współpracy z Niemcami. Problematyczne są idee o jakie walczyła Brygada, jej pomysł na wolną Polskę.

Polityczne przywództwo odłamu NSZ, z którego wyłoniła się Brygada, Grupy Szańca, rekrutowało się z przedwojennej organizacji ONR-ABC - frakcji ruchu narodowego zafascynowanej faszyzmem i wrogiej demokracji parlamentarnej. Grupa Szańca i podległe jej oddziały wojskowe nie walczyły – w przeciwieństwie do głównego nurtu polskiego państwa podziemnego - o demokratyczną, sprawiedliwą społecznie Polskę będącą domem wszystkich jej obywateli i obywatelek.

Siły te marzyły o tym, że na powojennych zgliszczach powstanie Katolickie Państwo Narodu Polskiego - państwo wyznaniowe, ze specyficznie interpretowanym katolicyzmem, jako religią panującą i polityczną ideologią narodu. W państwie tym mniejszości narodowe, czy Polacy nie dość polskiego pochodzenia mogliby liczyć w najlepszym wypadku na status obywateli drugiej kategorii. Państwo to prowadziłoby politykę otwarcie dyskryminującą Żydów i Polaków żydowskiego pochodzenia, ideałem miała być Polska bez Żydów.

W Polsce z marzeń Brygady ograniczoną rolę miałby parlament i demokratyczne mechanizmy. Władza miała być silna i narodowa, bez partyjniackiego gadulstwa. Ideałem byłaby w zasadzie monopartyjna dyktatura "narodowej elity".
W Polsce z marzeń Brygady naprawdę nikt rozsądny nie chciałby dziś żyć, wielu z państwa z różnych powodów nie mogłoby w niej cieszyć się pełnią praw obywatelskich. Pomysł Brygady na Polskę nie dał się pogodzić z tym, o jaki walczyła Armia Krajowa i główny nurt polskiego podziemia. Jak na londyńskiej emigracji pisał w 1948 roku działacz PPS Zygmunt Zaremba: "NSZ tak samo, jak komuniści [...] zostali postawieni poza nawias Polski Podziemnej. Polska Podziemna przyjęła zasady demokracji i postępu społecznego i położyła je jako fundament niepodległości. NSZ wyznawał ideologię faszystowską, wrogą demokracji i postępowi społecznemu'.

Dziecięca choroba antykomunizmu

Trudno uwierzyć, że Mateusz Morawiecki - z wykształcenia przecież historyk - nie wie tego wszystkiego o NSZ i Brygadzie. To powszechnie znane i niekontestowane fakty. Nie sposób też uwierzyć, że premier wierzy w ideał Katolickiego Państwa Narodu Polskiego, stawia antydemokratyczną tradycję NSZ nad tą AK. Skąd więc jego gest?

Stawiałbym tezę, że wynika on z pewnego integralnego antykomunizmu, typowego dla przedstawicieli prawicy urodzonych w latach 60. i dorastających w 80. Lata 80. były okresem beznadziei i gnicia PRL. Wśród kontestujących system młodych ludzi wytworzyły twarde, antykomunistyczne postawy.

Ten antykomunizm - jak zwróciła niegdyś uwagę filozofka Agata Bielik-Robson - ulegał następnie rozszerzeniu, przekształcał się w niechęć do wszystkiego tego, co z komuną się kojarzyło: europejskiej socjaldemokracji, "lewactwa", "politycznej poprawności", oświecenia, feminizmu, wielokulturowości, liberalnej demokracji (jako ustroju zbyt wobec komunizmu miękkiego), a nawet - w pamiętnej wypowiedzi ministra Waszczykowskiego - wegetarian i cyklistów.

Na gruncie założenia, że komunizm to największe zło w historii XX wieku i główne nieszczęście Polski w ubiegłym stuleciu, dobre i godne czci staje się wszystko to, co z komunizmem walczyło - im ostrzej, tym lepiej. Stąd obecna na Polskiej prawicy duża sympatia takich postaci jak generał Franco, Pinochet, czy nawet dowódca belgijskich brygad SS Leon Degrelle. Dla naszych integralnych antykomunistów Pinochet to nie zbrodniczy dyktator, ale rycerz w lśniącej zbroi, prowadzący krucjatę przeciw komunistycznej bestii. Franco to bohater, ratujący Hiszpanię przed Stalinem, a walczący w obronie hiszpańskiej republiki Dąbrowszczacy, to stalinowscy agenci nie zasługujący na pamięć w wolnej Polsce. Na tej samej zasadzie bohaterami narodowego panteonu mogą stać się wrodzy demokracji, obsesyjnie antysemiccy, czy nawet kolaborujący z nazistami żołnierze NSZ.

Taka wizja historii jest infantylna i głęboko zakłamana. Radziecki komunizm był złem, ale nie jest to powód, by oddawać hołd każdemu, kto z nim walczył, jak szpetne nie byłyby jego idee i jak zbrodnicze praktyki. Postawa, jaką Morawiecki zaprezentował w Monachium jest przy tym wizerunkowym samobójstwem. Elity rządzące dziś zachodnią Europą nie podzielają bowiem antykomunistycznych obsesji formacji polskiego premiera. To antyfaszyzm, nie radykalny antykomunizm jest ideowym fundamentem zjednoczonej Europy. Nawet hiszpańscy chadecy nie będą chwalić bohaterstwa Franco w wojnie z "komuną".

Jeśli po skandalicznych wypowiedziach o "żydowskich sprawcach" międzynarodowa opinia publiczna zorientuje się, o co chodziło z kwiatami na grobach żołnierzy Brygady, będzie kolejny skandal. Potwierdzi on najbardziej niechętne i niesprawiedliwe opinie o Polsce jako o kraju, który co prawda padł jako jeden z pierwszych ofiarą Hitlera, ale dziś chyba bardzo żałuje, że wspólnie z nim nie ruszył na globalną krucjatę przeciw "czerwonej zarazie". Europejskie salony to nie redakcja polskich prawicowych tygodników opinii - dla przywódców podejrzewanych o takie marzenia nie będzie na nich miejsca.

Jakub Majmurek dla WP Opinii