Jacek Żakowski: Prawda dwóch godzin. Putin nie wymyśliłby lepszego planu

W środę, krótko przed północą, Departament Stanu USA wydał oświadczenie, w którym stwierdził: "Z podziałów, do których może dojść pomiędzy naszymi sojusznikami, skorzystają tylko nasi rywale. Zachęcamy Polskę do przewartościowania tego prawa w świetle potencjalnego wpływu na zasadę wolności słowa i możliwości bycia naszymi efektywnymi partnerami".

USA wybierze Izrael

Dwie godziny później, krótko przed drugą w nocy, głosami 57 senatorów Senat uchwalił jednak kontrowersyjne prawo. Prawo, którego "przewartościowanie", nasz największy sojusznik, bez owijania w bawełnę, wskazał jako warunek efektywnego partnerstwa. "Efektywne partnerstwo" oznacza w tym przypadku wiarygodność wcześniejszych zobowiązań. Faktycznie oznacza to, że jeśli ustawa o IPN nakładająca kaganiec na historyczną debatę wejdzie w życie i USA będą zmuszone wybierać między przyjaciółmi, za jakich uważa Izrael i Polskę, to wybiorą Izrael.

Zobacz także: Nowelizacja ustawy o IPN. "Izraelscy politycy zarzucają Polsce zniekształcanie prawdy historycznej"

Nie tylko dlatego, że Izrael jest najważniejszym strategicznym partnerem Ameryki, a Polska jest tylko partnerem regionalnym. Także dlatego, że prawo przewidujące więzienie za słowa, narusza fundamentalne wartości Zachodu i stawia nas poza zachodnią wspólnotą. Innymi słowy najpotężniejszy rząd świata i nasz ostatni liczący się sojusznik oświadczył, że jeśli PiS się w tej sprawie nie cofnie, to amerykańskie zobowiązania wobec Polski staną pod znakiem zapytania. A mimo to dwie godziny później Senat RP pokazał nie tylko amerykańskim krytykom nowelizacji gest Kozakiewicza i ją ostatecznie uchwalił, choć pierwotnie miał to zrobić dopiero w czwartek rano.

PiS rezygnuje z partnerstwa z USA?

Ta nowelizacja od początku prowokowała wiele poważnych pytań dotyczących nie tylko jej literalnego sensu, ale też politycznych racji przemawiających za jej wprowadzeniem akurat w takim czasie i za w forsowaniem jej akurat w takiej formie. Odpowiedzi, które narzucają się same, prowadzą niestety w stronę słynnego tweeta Tuska z listopada ubiegłego roku: „Ostry spór z Ukrainą, izolacja w Unii Europejskiej, odejście od rządów prawa i niezawisłości sądów, atak na sektor pozarządowy i wolne media - strategia PiS czy plan Kremla? Zbyt podobne, by spać spokojnie”.

Teraz do tej listy dochodzi świadoma (po oświadczeniu Departamentu Stanu) rezygnacja ze szczególnego partnerstwa z USA i także świadoma decyzja o zerwaniu szczególnych relacji Polski z Izraelem.

Jeszcze wczoraj w południe obrońcy tej nowelizacji mogli twierdzić, że zaskoczyły ich reakcje na świecie i w Polsce. Ale senatorowie podejmujący decyzję o drugiej nad ranem mieli pełną świadomość, jaki ona ma skutek. A jednak posłuchali partyjnego rozkazu i skazali Polskę na niesławę, której ceną będzie jeszcze większa - niemal już totalna - samotność. Jeżeli nie właśnie taki jest plan Putina dla Polski, to zapewne lepszego by nie mógł wymyślić.

Kilka ważnych pytań

Teraz warto przypomnieć pytania, które się za tą nowelizacją ciągnęły od samego początku.

Czemu miała służyć jej potężna antyukraińska substancja dopisywana do polskiego prawa akurat teraz, kiedy ważna część Ukrainy jest faktycznie okupowana przez Rosję i trwa faktyczna wojna ukraińsko-rosyjska? Dlaczego politycy PiS i Kukiz'15 tyle politycznego ognia rozpalili pod relacjami polsko-ukraińskimi, których pogorszenie jest ważne dla Kremla, a kompletnie nie interesują się na przykład historycznie, i również współcześnie, nie mniej bolesnymi relacjami polsko-litewskimi, które dla Kremla nie mają teraz specjalnego znaczenia?

Dlaczego polski rząd i ustawodawcy postanowili antyukraińskimi gestami wzmocnić infiltrowanych przez Kreml ukraińskich skrajnych nacjonalistów, z którymi coraz trudniej jest walczyć umiarkowanej, proeuropejskiej ukraińskiej władzy? Jaki jest związek między gwałtownym przyspieszeniem uchwalenia antyukraińskiej noweli, a wyborami prezydenckimi w Rosji przesuniętymi na 18 marca, czyli rocznicę rosyjskiej okupacji Krymu?

Kto szkodził świadomie?

Poza dającym dużo do myślenia wątkiem ukraińskim istotne są też pytania dotyczące wątku żydowskiego nieoczekiwanie szybkiej nowelizacji. Czy gwałtowne przyspieszenie prac w Sejmie było związane z rocznicą wyzwolenia Auschwitz, kampanią wyborczą w Izraelu, bliską wizytą izraelskiego prezydenta w Polsce, nadchodzącą rocznicą Marca '68, które oczywiście służą intensyfikacji wątków polsko-żydowskich i napięć wokół nich? Czy politycy, i ewentualnie którzy, byli świadomi tych trudnych kontekstów i świadomie dołożyli do widocznego na horyzoncie ognia? Czy (i którzy) działali w beztroskiej nieświadomości? Inaczej mówiąc: kto szkodził świadomie, a kto z prawdziwej niekompetencji, którą tłumaczy się np. minister Patryk Jaki?

Ważne od początku tej nowelizacji są też pytania dotyczące jej prostej racjonalności. Czy jakoś zdrowy rozum może sobie wyobrazić przewidziane w noweli ściganie przez polskich prokuratorów obywateli innych państw (polityków, dziennikarzy, naukowców), którzy gdzieś za granicą wygłoszą jakąś zakazaną przez ustawę tezę? Czy ktoś zdrowy na głowę mógł sądzić, że przysłuży się to naszemu dobremu imieniu nie rozumiejąc, że będzie nas to ośmieszało i kompromitowało jako kraj, który nie rozumie, na czym polega wolność słowa, swoboda debat, prawo do nawet niesłusznej krytyki?

Jeszcze więcej dramatycznych pytań

Do tych bolesnych pytań, które już nad nowelizacją wisiały, wydarzenia nocy z środy na czwartek dokładają następne. Czy kierownictwo PiS, które zdecydowało, że Senat ma jeszcze tej nocy uchwalić kontrowersyjną nowelę, zdawało sobie sprawę, co ona oznacza dla relacji z Izraelem i Stanami Zjednoczonymi - ostatnimi naszymi sojusznikami, z którymi Polska miała poprawne stosunki? Czy rząd/MSZ poinformował Senat przed głosowaniem o treści oświadczenia Departamentu Stanu?

Czy marszałek Karczewski, poddając nowelę pod głosowanie Senatu, rozumiał, co taki gest oznacza po amerykańskim apelu? Czy dramatyczny pospiech i przyspieszenie głosowań o kilka lub kilkanaście godzin wynikały z obawy, że, znając radykalne stanowisko amerykańskiego rządu, senatorowie mogli się zawahać i nowelizacja mogła przepaść w głosowaniu? Czy poza taką obawą były jakiekolwiek powody, by dramatycznie przyspieszać głosowanie? Czy, dlaczego i ewentualnie kto z polskich polityków był zainteresowany zrujnowaniem stosunków polsko-izraelskich i polsko-amerykańskich kilka dni po wizycie amerykańskiego sekretarza stanu, która - jak się zdaje - m.in. służyła odblokowaniu zakupu nowoczesnego uzbrojenia przez Polskę?

To wszystko są dramatyczne i bardzo ważne dla naszej przyszłości pytania. I nie powinny one zawisnąć w powietrzu. Bo tu nie chodzi o partyjne jatki, ale o uzasadnioną liczbą i zakresem tych pytań obawę, że niektórzy ważni ludzie odpowiadający za nasz narodowy interes i nasze bezpieczeństwo, wycierając sobie usta patriotycznym frazesem, z niekompetencji, z beztroski albo ze złej, woli służą innym, wrogim Polsce interesom.

To wszystko musi być wyjaśnione do dna. Nie teraz to później.

Jacek Żakowski dla WP Opinie