Czarny Front kontra NSDAP. Hitlera i Strassera wojna o narodowy socjalizm

Gregor i Otto Strasserowie przyszli na świat w Dolnej Bawarii. Ich ojciec, gorliwy katolik i urzędnik sądowy, zadbał o wykształcenie synów. Po wybuchu I wojny światowej bracia ochoczo zaciągnęli się do armii. W 1918 r. opuścili wojsko, obaj w stopniu porucznika. Rok później włączyli w się działania Freikorps, tłumiąc powstającą Bawarską Republikę Rad.

W 1920 r. młodszy z rodzeństwa Strasser, Otto, zaangażował się w działania Niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej (Sozialdemokratische Partei Deutschlands). Jego starszy brat Gregor objął natomiast dowództwo nad Batalionem Szturmowym Dolna Bawaria (Sturmbataillon Niederbayer), w którym jako jego adiutant służył Heinrich Himmler. Gdy w Republice Weimarskiej doszło do tzw. puczu Kappa-Lüttwitza, nieudanego monarchistycznego zamachu stanu, Strasserowie znaleźli się po przeciwnej stronie barykady. Gregor pełnił komendę nad oddziałem puczystów, Otto dowodził socjalistyczną Czerwoną Grupą Stu (Rote Hundertschaft).

Po nieudanym przewrocie starszy z braci kierował Ludowym Związkiem Obronnym (Völkischer Wehrverband), nacjonalistyczną organizacją paramilitarną, która w 1921 r. połączyła się z NSDAP. W 1923 r. Gregor wziął udział w kolejnym nieudanym zamachu stanu - puczu monachijskim. Z tego powodu został skazany przez sąd na półtora roku pozbawienia wolności. Nie odbył kary do końca, ponieważ 4 maja 1924 r. został wybrany posłem do Landtagu Bawarii, a kilka miesięcy później reprezentantem Niemieckiej Ludowej Partii Wolności (Deutschvölkische Freiheitspartei) do Reichstagu. Pełnił tę funkcję do grudnia 1932 r.

Tymczasem Otto Strasser w 1920 r. popadł w konflikt z władzami SPD. Gdy władze partii zdecydowanie wystąpiły przeciwko strajkowi w Zagłębiu Ruhry, on był jego gorącym orędownikiem. Postanowił więc opuścić szeregi socjalistów, a niedługo później, za pośrednictwem starszego brata, poznał Adolfa Hitlera. Przyszłego Führera Rzeszy zapamiętał jako osobę fanatyczną, chcącą zrobić wiele dla narodu niemieckiego, przepełnioną jednak obsesyjną nienawiścią do Żydów.

Mimo niezbyt przychylnej opinii o nowopoznanym przywódcy ruchu nazistowskiego, Otto postanowił uważnie przyglądać się rozwojowi jego ugrupowania. Pomagał bratu w tworzeniu zrębów własnego, antykapitalistycznego i nacjonalistycznego programu w ramach ugrupowania NS-Feiheitsbewegung.

Tarcia w szeregach nazistów

To właśnie w tym czasie doszło do pierwszych poważnych podziałów ideologicznych w środowisku niemieckich narodowych socjalistów. Zwolennicy rozwiązań antykapitalistycznych zaczęli skupiać się wokół braci Strasser, natomiast zwolennicy antysemickiej demagogii przystąpili do Gorssdeutsche Volksgemeinschaft (utworzonego m.im przez Alfreda Rosenberga i Juliusza Streichera). Środowisko strasserowskie posiadało swoje oddziały m.in. w Bawarii, Turyngii, Prusach, Anhalcie i Hamburgu, zdobywało też mandaty w wyborach do Reichstagu. Natomiast środowisko Rosenberga miało charakter lokalny i działało w Bawarii.

Hitler przemawia z okazji ponownej legalizacji NSDAP. Obok niego (po prawej stronie) siedzą Gregor Strasser i Heinrich Himmler, luty 1925 r. fot. Wikimedia Commons

W grudniu 1924 r. Adolf Hitler został zwolniony z więzienia w twierdzy Landsberg. Od razu przystąpił do działania. 27 lutego 1925 r. doprowadził do ponownego zalegalizowania NSDAP, co więcej: połączył w niej skłócone środowiska - Strasserów oraz Gorsdeutsche Volksgemeinschaft. W tym samym roku Otto oficjalnie wstąpił do partii, a Gregor został szefem jej propagandy.

Mimo to tarcia zaczęły nabierać na sile. Bracia Strasser oraz Joseph Goebbels włączyli się w działania, które miały na celu zbudowanie radykalnego, robotniczego ruchu partyjnego w Północnych Niemczech. Otto wspierał strajki robotnicze, promował idee nacjonalizacji banków oraz przemysłu. Pracował przy tworzeniu programu NSDAP. Jego radykalny antykapitalizm zaczął zagrażać niektórym sponsorom partii nazistowskiej (głównie arystokracji niemieckiej). Chęć współpracy z bolszewicką Rosją oraz brak zainteresowania kwestiami rasowymi doprowadziły go do sporu z kierownictwem. Podział na północne NSDAP - wierne braciom Strasser i Goebbelsowi - oraz południowe, podporządkowane Hitlerowi, zaczął nabierać na sile. Doskonała organizacja północnego skrzydła partii, jego struktura, fakt, że zbudowało podstawy SA w Berlinie i powoływało własne wydawnictwa na czele z Kampf-Verlag, pozwalało utrzymać ogromną przewagę nad konkurencją z Bawarii.

Gregor Strasser, 1928 r. fot. Wikimedia Commons

14 lutego 1926 r. odbył się zjazd partyjny w Bambergu, na którym frakcja Strasserów została bardzo osłabiona. Gregor przegrał debatę z Adolfem Hitlerem. Uległ demagogicznym zdolnościom przyszłego wodza Rzeszy. Joseph Goebbels tak wspomina wydarzenia z 14 lutego: ''Przemawia Hitler. Dwie godziny. Jestem jak uderzony obuchem. Jakiż to Hitler! Reakcjonista? Bajecznie niezręczny i niepewny swego…Przemawia Strasser. Z przerwami drżąc, niezręcznie, ten dobry, uczciwy Strasser… W środę do Strassera. Propozycja Kaufmann, Strasser i ja idziemy do Hitlera, aby jak najpilniej z nim pomówić. Nie powinien pozwolić, aby kierowały nim te lumpy z dołu [Monachium]''.

Werbalne starcie w Bambergu było klęską frakcji strasserowskiej. Wielu działaczy z północy uległo postulatom bawarskiego skrzydła: odstąpienie od wywłaszczenia artystokracji, wywłaszczenie jedynie bankierów - zwłaszcza Żydów.

Szale się przechylają

Otto Strasser został redaktorem berlińskiej Arbeiterzeitung, przewodniczył również wydawnictwu Kampfverlag, na łamach którego prezentował swoje poglądy. Zdecydowany, radykalny antykapitalizm przejawiający się częstymi atakami na posiadaczy przemysłowych i ziemskich oraz artykuły przeciwko arystokracji rodowej coraz bardziej przeszkadzały Hitlerowi. Konflikt wewnątrz partii przybierał na sile. Zjazdy i konferencje partyjne kończyły się kłótniami. W 1927 r. Joseph Goebbels opuścił braci Strasser i przyłączył się do Hitlera. W 1928 r. na zjeździe przywódców partyjnych w Monachium w dniach 31 sierpnia - 2 września przyszły Führer wezwał do bezwzględnej dyscypliny wewnętrznej w NSDAP.

W 1929 r. w piśmie NS Briefe bracia Strasser opublikowali 14 tez rewolucji niemieckiej. Był to manifest skierowany przeciwko ładowi wersalskiemu i ówczesnemu systemowi Republiki Weimarskiej. Mimo sporów ideowych, Adolf Hitler starał się zatrzymać przy sobie Georga, który słynął w partii jako świetny organizator. W latach 1928-1932 pełnił funkcję Reichsorganisationsleiter (szefa organizacyjnego partii). Przywódca NSDAP starał się poróżnić braci - widział, iż Gregor jest bardziej podatny na jego wpływy, inaczej niż bardzo radykalny Otto, który występował przeciwko niemu i Heinrichowi Himmlerowi.

W 1930 r. młodszy z braci Strasser doszedł do wniosku, iż dalsza współpraca z nazistami nie jest możliwa i postanowił opuścić NSDAP. Podczas jednej z rozmów usłyszał od przyszłego Führera, że w zamian za pozostanie mu wiernym, otrzyma lukratywne stanowisko szefa służby prasowej. Hitler zamierzał jednak utrzymać system kapitalistyczny w Niemczech, w razie potrzeby podejmując współpracę z arystokracją oraz kręgami konserwatywnymi, a w polityce zagranicznej za najważniejsze uważał kryteria rasowe. 4 lipca 1930 r. ''Der Nationale Sozialist'' opublikował oświadczenie młodszego Otto, w którym wyjaśniał on, iż NSDAP odeszło od narodowego socjalizmu, odrzuciło program z 1920 r., zaczęło wspierać wielki kapitał i jego interesy. Gregor Strasser pozostał jednak wierny Führerowi…

Narodziny Czarnego Frontu

Latem 1930 r. Otto Strasser założył Związek Rewolucyjnych Narodowych Socjalistów (Kampfgemeinschaft Revolutionärer Nationalsozialisten) zwany Czarnym Frontem (Schwarze Front). Symbolem organizacji stał się miecz oraz młot - symbol jedności w walce robotnika i żołnierza. Organem prasowym ugrupowania zostało pismo ''Narodowy Socjalista'' (''Der Nationale Sozialist'', zastąpiony później przez ''Die Schwarze Front''). Pierwszy kongres nowej partii miał miejsce pod koniec października. Program zawierał opublikowane rok wcześniej czternaście tez rewolucji niemieckiej. Do Czarnego Frontu dołączali przedstawiciele lewicy NSDAP.

Celem ugrupowania stało się osłabienie pozycji partii Adolfa Hitlera i przewodzenie ''lewicy narodowo-socjalistycznej''. Dowodem na jej siłę było wprowadzenie nastrojów rewolucyjnych w SA. Kapitan Walter Stennes, szef SA w Niemczech północno-wschodnich i członek Czarnego Frontu, wszedł w konflikt z Josephem Goebbelsem. We wrześniu 1930 roku w Berlinie doszło do starć między członkami SA oraz SS stanowiącymi ochronę przyszłego ministra propagandy Rzeszy. Biura stołecznego zarządu partii zostały zajęte, a sam Goebbels uciekł do Monachium. Sytuację załagodził Adolf Hitler. 1 kwietnia 1931 r. Stennes wywołał kolejną rewoltę w SA. Tym razem skupił 40 tys. ludzi, którzy szybko przejęli główne biuro partii oraz zajęli redakcję dziennika ''Der Angriff''. Ze względu na brak funduszy bunt szybko upadł, ale do czerwca 1934 r. SA stanowiło o sile Czarnego Frontu.

Ucieczka Otto Strassera

30 stycznia 1933 r. Adolf Hitler objął urząd kanclerza Niemiec. Otto Strasser zdał sobie sprawę, iż po zmianach na szczeblu władzy nie będzie bezpieczny we własnym kraju. Na podstawie zarządzenia prezydenta Hindenburga z 4 lutego 1933 r. rząd miał możliwość podejmowania wszelkich działań w celu ochrony państwa i narodu. Represje spadły nie tylko na partię komunistyczną (KPD), ale dosięgły również Czarnego Frontu.

Otto Strasser i jego towarzysze liczyli się z możliwością objęcia władzy przez NSDAP, dlatego od dłuższego czasu przygotowywali zagraniczną bazę w Austrii: przenosili dokumentację, maszyny do pisania oraz broń z dala od Berlina. 26 lutego 1933 r (czyli na dzień przed prowokacyjnym podpaleniem Reichstagu) służby państwowe wkroczyły do ich lokali w stolicy Niemiec. Nie znaleziono żadnej dokumentacji, natomiast aresztowano wielu działaczy, na czele z Walterem Stennesem. Zesłano ich do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu.

W maju 1933 r. Czarny Front uznano za jednego z głównych wrogów Rzeszy. Rozpoczęło się polowanie na Otto Strassera, który do tej pory pozostawał na terenie państwa. Co więcej, przywódca Czarnego Frontu wydał dyrektywę, aby członkowie organizacji infiltrowali nazistowskie organizacje od partii - przez przybudówki, aż po policję i wojsko - aby utrudnić funkcjonowanie ich państwa. W maju służby wpadły na jego trop w okolicach Chiemsee. Dzięki pomocy brata, 10 maja 1933 r. Otto Strasser uciekł do Austrii, skąd dalej kierował swoją organizacją

Otto Strasser jako lider Niemieckiej Unii Społecznej, 1957 r. fot. Wikimedia Commons

Na wygnaniu

Pod koniec czerwca 1933 r. władzom Rzeszy udało się aresztować kilku ważnych działaczy Czarnego Frontu. W tym czasie w Wiedniu Otto Strasser zaczął już wydawać pismo ''Schwarzer Sender'' jako kontynuację ''Die Schwarze Front''. Jego celem było wywołanie ''drugiej rewolucji'' - obalenie władzy NSDAP oraz kapitalizmu i utworzenie ludowych Niemiec. Prasę drukowaną w Austrii przemycano sprawnie na teren Rzeszy, po czym rozprowadzano w szeregach SA, przybudówkach partyjnych (takich jak Deutsche Arbeitsfront) oraz wśród niższych szczebli NSDAP.

Otto Strasser nie docenił jednak rosnącego wpływu nazistów na politykę wewnętrzną Austrii. W początkach 1934 r. zmuszony był uciekać do Pragi. Czechosłowacja stanowiła wówczas miejsce schronienia dla niemieckiej antyhitlerowskiej opozycji. Liderowi Czarnego Frontu udało się uzyskać poparcie emigracyjnej SPD, a później Czeskiej Partii Narodowo Socjalistycznej. Rudolf Formis, przyjaciel Otto Strassera, powołał do życia stację radiową ''Czarny Nadawca'' (''Der Schwarzer Sender''). Na jej falach prezentowano audycje mające na celu kompromitację władz III Rzeszy.

30 czerwca 1934 r. miała miejsce tzw. ''noc długich noży''. Ofiarami mordu padło m.in. 19 przywódców SA, 40 oficerów tej formacji oraz sam Gregor Strasser. Te wydarzenia zostały nagłośnione w prasie i audycjach Czarnego Frontu. Otto stracił wielu współpracowników mogących być filarem ''drugiej rewolucji''.

Kolejny cios nadszedł 24 stycznia 1935 r., gdy dwóch funkcjonariuszy SD zastrzeliło Rudolfa Formisa w hotelu Zahori, z którego nadawał audycje radiowe. Władze niemieckie zaczęły też wywierać coraz większą presję na rząd Czechosłowacki, żądając wydania przywódcy Czarnego Frontu. Na przełomie lat 1936-1937 jego działacze pomagali przy nieudanym zamachu na Juliusza Streichera. W 1937 r. Otto Strasser stanął na czele Niemiecki Front przeciwko systemowi hitlerowskiemu (Deutsch Front gegen das Hitler-system). Głównym celem organizacji miała być krytyka obozu rządzącego Rzeszą, budowa tzw. trzeciej siły między NSDAP a KPD oraz walka zarówno z nazizmem jak i komunizmem na terenie Niemiec oraz Europy. Organizacja nie osiągnęła zamierzonego celu.

W 1938 r. III Rzesza ostatecznie zniszczyła Czarny Front na swoim terenie. Otto Strasser dalej podróżował jednak po całej Europie Zachodniej, nawołując do walki z Hitlerem. Gdy podpisano układ monachijski, uciekł do Berna. Działalność organizacji zamarła.

Z Berna przeniósł się do Paryża, jednak w 1940 r. zmuszony był uciec do Portugalii, a stamtąd, dzięki pomocy brytyjskiego wywiadu, przeniósł się na Bermudy. Swoją podróż ostatecznie zakończył w Kanadzie. W 1941 r. osiadł w Montrealu, gdzie dalej kontynuował działalność antyhitlerowską. Został nazwany ''wrogiem numer jeden Rzeszy'', a nagroda za jego głowę wynosiła 500 tys. dolarów.

W 1955 r. za zgodą Niemieckiego Federalnego Sądu Administracyjnego powrócił do RFN i odzyskał utracone obywatelstwo. Postanowił zaangażować się w działalność polityczną. 17 czerwca 1956 założył Niemiecką Unię Społeczną (Deutsch-Soziale Union). Celem partii było zachowanie neutralności RFN i budowa ''niemieckiego socjalizmu''. Tworzyli ją głównie przedwojennych nacjonaliści oraz byli członkowie NSDAP wierni ideom Strasserów. Partia nie odniosła żądnego sukcesu, zakończyła działalność 25 maja 1962 r. Mimo kolejnych politycznych porażek, Otto Strasser pozostał wierny swojej doktrynie angażując się w działania o charakterze narodowo-socjalistycznym. Zmarł 27 sierpnia 1974 r. w Monachium.

Tomasz Kosiński, Histmag.org

Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0. Tekst pierwotnie opublikowano na stronach portalu historycznego Histmag.org