Zygmunt August

Zygmunt August wywodził się z dynastii Jagiellonów, był królem Polski, następcą Zygmunta I Starego, a także ostatnim wielkim księciem litewskim.

Zygmunt August – informacje ogólne

Zygmunt August był synem Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, panował jako król Polski od 1548 roku – rządził jako Zygmunt II August do śmierci 7 lipca 1572 roku; równocześnie był wielkim księciem litewskim, ostatnim tytułowanym w ten sposób władcą Litwy. Za rządów Zygmunta Augusta została zawarta unia lubelska, która połączyła Polskę i Litwę w jedno państwo znane jako Rzeczpospolita Obojga Narodów.

Młodość Zygmunta Augusta

Zygmunt August urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Warszawie jako jedyny legalny syn Zygmunta I Starego, który dożył dorosłości. Wielkim księciem litewskim został 18 października 1529 roku, a 20 lutego 1530 roku odbyła się jego koronacja vivente rege na króla Polski. Jego właściwe rządy rozpoczęły się dopiero po śmierci ojca w 1548 roku.

Małżeństwa Zygmunta Augusta

Zygmunt August był trzykrotnie żonaty, miał też na swoim koncie kilka konkubinatów. Pierwszą żoną Zygmunta Augusta była Elżbieta Habsburżanka, którą poślubił w 1543 roku. Po jej śmierci potajemnie ożenił się z Barbarą Radziwiłłówną, a gdy związek wyszedł na jaw, został uznany za mezalians. Druga małżonka Zygmunta Augusta zmarła w 1551 roku w wyniku choroby. Ostatnią żoną króla była Katarzyna Habsburżanka, ale również to ostatnie okazało się, podobnie jak poprzednie, bezpotomne. W związku z brakiem następcy kolejny król był pierwszym wybranym w wolnej elekcji – został nim Henryk Walezy.

Panowanie Zygmunta Augusta

Zygmunt August początkowo prowadził politykę, która była na rękę magnatom, jednak w czasie jego rządów do głosu doszedł ruch egzekucyjny szlachty średniej (popularyści), która domagała się reform m.in. zwrotu królewszczyzn posiadanych bezprawnie przez wielu magnatów oraz rozdzielności państwa u Kościoła (wykluczenia duchowieństwa z senatu).

Król opierał się tym postulatom, jednak gdy szlachta w 1562 zwołała sejm niezależnie od władcy, Zygmunt II August poparł ruch egzekucyjny. Nie chciał się co prawda zgodzić na utworzenie między Polską a Litwą unii realnej w miejsce unii personalnej, czego również domagali się popularyści, jednak zmienił zdanie, gdyż nie mógł doczekać się potomka, przez co kwestia sukcesji i dalszego losu obu państw stawała pod znakiem zapytania.

Porozumienie między Koroną Królestwa Polskiego a Wielkim Księstwem Litewskim zostało zawarte w 1569 roku w Lublinie, a w jego wyniku powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów działająca na zasadach federacji.

W kwestii polityki zagranicznej ważniejszymi wydarzeniami z okresu rządów Zygmunta Augusta były konflikt z zakonem kawalerów mieczowych i wojna o Inflanty. Pierwszą kwestię monarcha rozwiązał dzięki demonstracji siły podczas wyprawy poswolskiej. Zaprzysiężeni Rosji kawalerowie mieczowi podpisali w 1557 roku sojusz i stanęli po stronie polsko-litewskiej.

Doprowadziło to jednak do reakcji ze strony cara Iwana IV Groźnego i wojny o Inflanty, która trwała w latach 1558–1570, a przerwał ją podpisany w Moskwie rozejm. Temu konfliktowi zbrojnemu towarzyszyła też I wojna północna, która rozpoczęła się w wyniku zawarcia przez Rosję sojuszu ze Szwecją, a przez Rzeczpospolitą porozumienia z Danią – konflikt zakończył się pokojem w Szczecinie w 1570 roku.

Zygmunt II August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572 roku, a jego miejsce zajął wybrany w wolnej elekcji Henryk Walezy.