Zbrodnia Katyńska

Zbrodnia katyńska miała miejsce w kwietniu 1940 roku i dotknęła polskich jeńców przebywających w obozach NKWD. Przez ponad 50 lat prawda o ludobójstwie była oficjalnie ukrywana przed światową opinią publiczną.

Czym była zbrodnia katyńska?

Zbrodnia katyńska to zbiorowy mord wykonany przez NKWD na oficerach polskiego wojska, a także przedstawicielach polskiej inteligencji (lekarzach, prawnikach, nauczycielach akademickich). Do egzekucji miało dojść w kwietniu 1940 roku. Termin „zbrodnia katyńska” obejmuje nie tylko wydarzenia z Katynia, ale również mordy wykonywane w Charkowie i Kalininie. Cechą charakterystyczną egzekucji katyńskiej był strzał w tył głowy.

Zbrodnia katyńska – tło wydarzeń

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren Polski, do sowieckiej niewoli dostały się tysiące polskich wojskowych i przedstawicieli inteligencji. NKWD umieściła ich w specjalnych obozach, uprzednio organizując selekcję na oficerów oraz podoficerów i szeregowych. Ci drudzy zostali przekazani nazistom i wysłani do Niemiec do przymusowych robót. Oficerowie trafili do obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.

Decyzję o eksterminacji polskich jeńców przetrzymywanych w obozach oraz więzieniach NKWD podjęto na najwyższych stopniach władzy sowieckiej. O wydanie zgody zabiegał przede wszystkim Ławrientij Beria, komisarz spraw wewnętrznych ZSRR, a pod wnioskiem podpisał się sam Józef Stalin. Wyroki, bez rozpraw czy wystawiania aktów oskarżenia, wydawało Kolegium Specjalne NKWD.

Zbrodnia katyńska – ofiary

Ofiarami zbrodni katyńskiej byli wysocy rangą polscy wojskowi, funkcjonariusze innych służb mundurowych, właściciele ziemscy, przedstawiciele polskiej inteligencji – wykładowcy akademiccy, lekarze, prawnicy, naukowcy, nauczyciele, a także dostojnicy kościoła katolickiego, prawosławnego oraz wiary judaistycznej. Łącznie zamordowano ponad 22 tysięcy polskich obywateli.

Wśród zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Kalininie byli:

• Xawery Czernicki, kontradmirał Marynarki Wojennej, inżynier budownictwa okrętowego, uczestnik walk w wojnie polsko-bolszewickiej, a także I i II wojnie światowej,
• Henryk Minkiewicz, generał dywizji Wojska Polskiego,
• Mieczysław Smorawiński, generał brygady Wojska Polskiego,
• Szymon Fedorońko – kapelan prawosławny Wojska Polskiego,
• Baruch Steinberg – rabin Wojska Polskiego,
• Janina Lewandowska – pilot sił powietrznych Wojska Polskiego.

Pośrednimi ofiarami zbrodni katyńskiej byli krewni zamordowanych. W nocy z 12/13 kwietnia 1940 roku rodziny zostały aresztowane i przymusowo deportowane w głąb ZSRR, głównie do Kazachstanu. Szacuje się, że zesłano ponad 60 tysięcy Polaków.

Zbrodnia katyńska – odkrycie

Pierwsze wzmianki o tragedii polskich jeńców pojawiły się jeszcze w 1940 roku, kiedy to rodziny utraciły z nimi wszelki kontakt. Listy wysyłane do obozów pozostawały bez odpowiedzi lub wracały. Podejrzewano, że Polacy zostali wywiezieni do obozów w północnym ZSRR lub utopieni w Oceanie Arktycznym.

Odkrycie zbrodni katyńskiej miało miejsce w 1943 roku. Na masowe groby natrafili polscy robotnicy przymusowi. Do ujawnienia informacji doszło 13 kwietnia 1943 roku przez Niemców, którzy zwrócili się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o zbadanie sprawy. Od tej chwili zbrodnia katyńska miała stać się argumentem obu stron II wojny światowej.

Zbrodnia katyńska – konsekwencje

O przejęcie sprawy zbrodni katyńskiej przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż poprosił niezależnie również rząd generała Władysława Sikorskiego. Władze ZSRR połączyły oba wątki i zerwały stosunki dyplomatyczne z polskim rządem na uchodźstwie.

ZSRR nie przyznało się do popełnionej zbrodni. Według sowieckiej racji stanu ludobójstwa w Katyniu mieli dokonać wycofujący się naziści na Polakach uciekających z tamtejszych obozów pracy. W myśl jedności alianckiej tę wersję wydarzeń przyjęli za prawdziwą Winston Churchill i Franklin Roosevelt oraz inni przywódcy państw antynazistowskiej koalicji.

Najważniejszą konsekwencją zbrodni katyńskiej oraz następnych wydarzeń politycznych było panujące przez kolejne 50 lat zakłamanie, które zapisało się na kartach historii jako kłamstwo katyńskie. Prawdę o zbrodni katyńskiej potwierdził dopiero Michaił Gorbaczow 13 kwietnia 1990 roku. W 1992 roku Borys Jelcyn wydał decyzję o ujawnieniu pierwszych dokumentów.

Zbrodnia katyńska doprowadziła bezpośrednio do usunięcia polskiej inteligencji, która mogłaby przeciwstawić się tworzonemu w Polsce systemowi komunistycznemu.