Tajemnica mistycznego kielicha
Średniowiecznymi tekstami, które już w bardzo ścisły sposób wskazują na duchowe znaczenie Graala, są m.in. ''Perlesvaus'' oraz ''Joseph d'Arimathie''. W pierwszym z wymienionych tajemniczy przedmiot jest naczyniem, z którego emanuje jakiś rodzaj aury będącej źródłem religijnych wizji. Z kolei tekst Roberta de Boron (XII/XIII w.) przedstawia już bardzo dokładny opis Graala (zwanego tu - po raz pierwszy - ''Świętym'') i wskazuje, że jest to kielich, z którego Jezus pił podczas ostatniej wieczerzy. To właśnie tu po raz pierwszy została wspominana ta wersja wydarzeń, zgodnie z którą Józef z Arymatei zebrał krew do naczynia i zabrał go do Brytanii. Wcześniej Graal przez lata żywił skazanego na śmierć głodową ucznia Jezusa, który ostatecznie, po zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian, uciekł do Albionu.
Jeszcze bardziej mistyczne znacznie Graala odnajdujemy w tzw. ''Cyklu Vulgaty'' powstałym prawdopodobnie w latach 1215-1235. Najpewniej dzieło zostało napisane przez grupę zakonników, przypuszczalnie cystersów. Mnisi mieli posłużyć się kanwą popularnej legendy, by zamienić ją jako metaforę opowieści o wytrwałym poszukiwaniu zbawienia.
Już sama fabuła sugeruje, ze mamy do czynienia z opowieścią z ''drugim dnem''. Oto królowi Arturowi i jego rycerzom zasiadającym przy okrągłym stole ukazuje się zasłonięte naczynie. W jednym momencie pomieszczenie wypełnia się zapachem kwiatów a na stole pojawiają się wykwintne potrawy. I Graal znika.
Rycerze postanawiają wyruszyć w podróż, która ma odkryć tajemnicę niesamowitego przedmiotu. Po latach trudnej i pełnej wyrzeczeń ekspedycji, ostatecznie Graala odnajduje trójka najszlachetniejszych rycerzy: Galahad, Perceval i Bors. Pierwszy z nich - po wysłuchaniu mszy, którą odprawił św. Jozafat - wraz z Graalem zostaje wzięty do Nieba.