Nihil Novi

Uchwała Nihil novi dała początek demokracji szlacheckiej w Polsce, pozbawiając monarchę prawa do decydowaniu o sprawach Królestwa.

Nihil novi – tło historyczne

Początków idei konstytucji Nihil novi należy szukać u źródeł procesu kształtowania się demokracji szlacheckiej. Te natomiast przypadają jeszcze na czasy panowania Ludwika Węgierskiego, ojca królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Król niemający męskiego potomka nadał bowiem szlachcie przywilej koszycki, aby zapewnić sukcesję jednej ze swoich córek. Szlachta w zamian została zwolniona z płacenia części podatków gruntowych.

W kolejnych latach polska szlachta otrzymała szeregi innych przywilejów. Wśród nich był przywilej czerwiński, nadany w 1422 roku przez Władysława Jagiełłę za walki z Krzyżakami. Przywilej zapewniał możnym między innymi nietykalność majątkową. Ten sam król, chcąc zapewnić swojemu synowi, Władysławowi, objęcie tronu polskiego, nadał szlachcie przywilej jedlneńsko-krakowski gwarantujący nietykalność osobistą bez wyroku sądu.

Nihil novi to także konsekwencja przywilejów cerekwicko-nieszawskich, które mówiły o powoływaniu pospolitego ruszenia tylko za zgodą szlachty. Jednak najważniejszym krokiem, który doprowadził do uchwalenia konstytucji Nihil novi, było nadanie przez Aleksandra Jagiellończyka przywileju mielnickiego, który znaczącą decyzyjność oddał w ręce senatu.

Co to jest Nihil novi?

Nihil novi to potoczna i skrócona nazwa konstytucji uchwalonej na sejmie radomskim 30 maja 1505 roku. Warto zaznaczyć, że w owych czasach konstytucją określano uchwałę, nie zaś ustawę zasadniczą państwa. Do przyjęcia uchwały doszło w kościele św. Jana Chrzciciela w Radomiu, a sygnatariuszami było kilkudziesięciu szlachciców, wśród nich hetman Piotr Myszkowski, hetman Mikołaj Firlej, a także prymas Jan Łaski. Ze strony monarchii Nihil Novi podpisał Aleksander Jagiellończyk.

Uchwała Nihil novi została ujęta w dokumencie zwanym Statutem Łaskiego. Spisał go prymas i hetman Jan Łaski, jako zbiór postanowień sejmu radomskiego. Dokument zawierał spis wszystkich przywilejów nadanych dotychczas szlachcie i Kościołowi, a także prawa miejskie, które obowiązywał w Królestwie Polskim.

Nihil novi – znaczenie dla szlachty

Postanowienia konstytucji Nihil novi miały ogromne znaczenie dla polskiej szlachty. Od teraz to sejmiki szlacheckie wraz z senatem stanowiły o wojnie i pokoju, stosunkach zagranicznych, a także sprawach wewnętrznych.

Król miał prawo do decydowania jedynie o miastach królewskich i chłopach pracujących na królewszczyźnie, lennach królewskich, Żydach oraz sprawach kopalń i górnictwa.

Nihil novi – tłumaczenie

Pełna nazwa konstytucji Nihil novi brzmi: „Nihil novi sine communi consensu” co można przełożyć z łaciny na polski jako „nic nowego bez ogólnej zgody”. Jednak w wielu źródłach i podręcznikach do historii znaleźć można tłumaczenie „nic nowego o nas bez nas”.

Słowa te mają odnieść się do charakteru konstytucji Nihil novi. Według niej wszelkie zmiany w państwie mogły zajść tylko po udzieleniu zgody przez zgromadzenie sejmowe.