Władysław Jagiełło

Władysław Jagiełło był wielkim księciem litewskim i królem Polski, a także założycielem dynastii Jagiellonów, którzy panowali w Rzeczpospolitej przez prawie 200 lat.

Kim był Władysław Jagiełło?

Jagiełło urodził się między 1352 a 1363 rokiem (do dziś istnieją różne teorie) na Litwie. Był potomkiem Giedymina, synem Olgierda Giedyminowicza. Matką Jagiełły była księżniczka twerska, Julianna.

Jagiełło przyjął imię Władysław po chrzcie związanym z zawarciem małżeństwa z królem Polski, Jadwigą. Posiadał tytuł najwyższego księcia litewskiego, a także iure uxoris (po żonie) króla Polski. Według podań kronikarzy Władysław Jagiełło miał znać jedynie język litewski i ruski. Nie posługiwał się polskim, niemieckim, ani łaciną. Istnieje teoria, że nie potrafił także płynnie czytać i pisać.

Władysław Jagiełło – panowanie na Litwie

Władysław Jagiełło odziedziczył tytuł wielkiego księcia litewskiego po swoim ojcu, Olgierdzie. Po przejęciu władzy protektorat nad młodym księciem sprawował jego stryj, Kiejstut. Jagiełło już na początku panowania na Litwie musiał przeciwstawić się atakowi wojsk węgiersko-polskich Ludwika Andegaweńskiego, który najechał ziemie litewskie w odwecie za wcześniejszy atak Kiejstuta na terytorium Polski. Następnie Jagiełło walczył z wojskami księcia moskiewskiego, Dymitra Dońskiego, do którego uciekł się brat przyrodni Władysława, Andrzej Garbaty.

W 1381 roku Litwę ogarnęła wojna domowa. O władzę z Jagiełłą walczył jego stryjeczny brat, Witold. Początkowo konflikt rozkładał się na linii Jagiełło – Kiejstut, ten pierwszy bowiem próbując uwolnić się od wpływów stryja, zawarł tajne porozumienie z zakonem krzyżackim, dając mu wolną rękę do zajęcia ziemi trockiej będącej pod rządami Kiejstuta. W odwecie ten najechał na Wilno i uwięził bratanka. Jagiełło zgodził się zrzec tronu na rzecz Witolda, syna Kiejstuta.

Podczas najazdu Kiejstuta na zakon krzyżacki Jagiełło zdołał odzyskać pozycję w państwie poprzez wszczęcie buntu w litewskiej stolicy. Uwięził stryja i kuzyna. Kiejstut zmarł w niewoli, a Witold uciekł i schronił się w państwie krzyżackim. Ostatnim etapem wojny domowej na Litwie był konflikt zbrojny z zakonem, podczas którego zwycięsko wyszedł Jagiełło. Wobec porażki popleczników Witold przeszedł na stronę kuzyna.

Władysław Jagiełło i Jadwiga – panowanie w Polsce

Litwa pod panowaniem Jagiełły miała poważnych wrogów w postaci państwa krzyżackiego na zachodzie i Rusi na wschodzie. Potrzebowała zatem silnego sojusznika. Z drugiej strony szlachta polska wyrażała niezadowolenie wobec zaręczyn Jadwigi Andegaweńskiej z Wilhelmem Habsburgiem. Postanowiono połączyć parę związkiem małżeńskim, a oba kraje unią personalną.

Nastąpiło to po wystawieniu przez Jagiełłę aktu krewskiego, na którego podstawie zobowiązał się do chrystianizacji Litwy, małżeństwa z Jadwigą, a przede wszystkim zawiązania unii. Jagiełło został wybrany królem polski podczas sejmu walnego w Lublinie w 1386 roku, kilka dni później przyjął chrzest, a wraz z nim imię Władysław. Następnie odbył się ślub, a już 4 marca doszło do koronacji Władysława Jagiełły na króla Polski.

Przez długie lata Władysław Jagiełło nie doczekał się męskiego potomka. Ostatecznie synów urodziła mu czwarta żona, Zofia. Król, który tytuł uzyskał po pierwszej żonie, nie posiadał prawa dziedziczenia. W celu jego zapewnienia nadał szlachcie przywileje jedlnieńsko-krakowskie. Dzięki nim szlachta zyskała nietykalność osobistą do czasu wydania wyroku przez sąd oraz gwarancję wyłączności w obejmowaniu urzędów kościelnych. Przywileje zrównywały w prawach także szlachtę ruską z polską.

Szlachta zgodziła się na objęcie tronu przez Władysława, jednak nie poprzez dziedziczenie, ale wolną elekcję. Wobec układu między bratem Jagiełły Świdrygiełłą a zakonem krzyżackim nie zgodziła się natomiast na objęcie przez niego władzy książęcej na Litwie.

Król Władysław Jagiełło według podań kronikarzy miał umrzeć w 1434 roku w Gródku z powodu powikłań po przeziębieniu.

Władysław Jagiełło – dokonania jako władca Polski

Jeszcze na początku panowania Władysława Jagiełły udało się mu wraz z żoną, Jadwigą zająć Ruś Halicką, którą wcześniej Ludwik Węgierski przyłączył do Węgier. Udało się także skłonić do złożenia hołdu Piotra I, hospodara mołdawskiego. Przez jakiś czas Władysław Jagiełło utrzymywał wpływy w Republice Nowogrodzkiej i Republice Pskowskiej.

Mimo dążeń brata stryjecznego Jagiełły, Witolda, do separacji Korony i Litwy, sam Władysław dążył do umocnienia unii. W 1413 roku doszło do podpisania unii w Horodle. Na mocy jej postanowień państwa miały mieć wspólny kierunek polityki zagranicznej, administracja litewska została zorganizowana według wzoru polskiego, a bojarstwo litewskie uzyskało prawa na równi z polską szlachtą.

Władysław Jagiełło i bitwa pod Grunwaldem

Władysław Jagiełło kojarzony jest przede wszystkim jako charyzmatyczny dowódca zjednoczonych sił litewsko-polskich podczas bitwy pod Grunwaldem.

Do bitwy doszło podczas wielkiej wojny polsko-krzyżackiej. Stosunki Polski i Litwy z zakonem były napięte już od dłuższego czasu. Krzyżacy odgrywali kilkakrotnie rolę sojusznika w konflikcie wewnętrznym na Litwie. Z drugiej zaś strony zajmowali ziemie, między innymi dobrzyńską, do których rościli sobie pretensje polscy władcy.

Bezpośrednią przyczyną wybuchu wielkiej wojny był bunt mieszkańców litewskiej Żmudzi wobec zajęcia ziem przez Krzyżaków. Jako pierwszy wojnę wielkiemu księciu litewskiemu Witoldowi wypowiedział wielki mistrz zakonu. Kuzyna wsparł król Polski Władysław Jagiełło.

Połączone wojska Unii spotkały się z armią krzyżacką na polu walki kilkakrotnie, ale niewątpliwie najważniejszą potyczką wojny była bitwa pod Grunwaldem, w której po raz pierwszy w historii zostały rozgromione uchodzące za nieustraszone oddziały rycerskie.

W bitwie zginęli najwyżsi dostojnicy zakonu, w tym wielki mistrz Ulrich von Jungingen. Straty, które poniosły wojska państwa zakonnego, szacowane były na 8 tysięcy zabitych i 14 tysięcy jeńców. Polsko-litewska strona straciła około 3 tysięcy żołnierzy.

Władysław Jagiełło – żony i dzieci

Władysław Jagiełło miał cztery żony. Pierwsza była Jadwiga Andegaweńska, król Polski. Para miała córkę, Elżbietę Bonifację, która zmarła niedługo po narodzinach. Następnie Jagiełło ożenił się z Anną Cylejską, a z małżeństwa urodziła się córka Jadwiga wydana w późniejszym czasie za Fryderyka I Hohenzollerna. Trzecią żoną Władysława Jagiełły była Elżbieta Granowska, a czwartą Zofia (Sonka) Holszańska. Z ostatniego związku małżeńskiego narodziło się trzech oczekiwanych synów: Władysław (Warneńczyk), Kazimierz (zmarły w wieku dziecięcym) i Kazimierz Andrzej (Jagiellończyk).

Władysław Jagiełło – ciekawostki

• Mimo różnic między wykształconą Jadwigą a „dzikim” Jagiełłą ich małżeństwo uważa się za udane. Obydwoje byli dobrymi strategami i równorzędnie brali udział w zarządzaniu krajem.

• Władysław Jagiełło dostał od husytów propozycję objęcia tronu czeskiego, jednak jej nie przyjął.

• Jagiełło chrystianizował Litwę w dość stanowczy sposób. Bojarzy litewscy przyjęli chrześcijaństwo bez większego oporu, ale sam lud nie był skłonny do nawróceń. Władysław rozkazał więc spalić lub zburzyć wszelkie świątynie i posągi pogańskie w kraju.