Marcin Makowski: Polska rafineria w rękach Rosjan? Coraz poważniejsze wątki rozmowy Sikorski-Krawiec
W poniedziałek światło dzienne ujrzała kolejna część rozmowy byłego szefa MSZ Radosława Sikorskiego z byłym prezesem PKN Orlen Jackiem Krawcem. Tym razem w restauracji „Sowa i Przyjaciele”, zamiast plotek na temat partyjnych kolegów i debaty o zegarku Sławomira Nowaka, poruszano zagadnienia wagi państwowej. Sikorski doradzał sprzedaż polskiej rafinerii na Litwie rosyjskiemu politykowi związanemu z Władimirem Putinem. W taki sposób zamierzano się wycofać z nietrafionej inwestycji z Możejkach. Plany nigdy nie doczekały się realizacji. Na szczęście.
Nowe nagrania ujawnione przez portal tvp.info, na których słyszymy rozmowę ministra spraw zagranicznych oraz szefa Orlenu, nie mają już w sobie nic z banału, politycznych didaskaliów oraz plotek towarzyskich, które portal kanału informacyjnego Telewizji Publicznej zaserwował swoim widzom w weekend. Tym razem gra idzie o znacznie poważniejszą stawkę niż niepoprawnie rozliczony zegarek Sławomira Nowaka. Chodzi o przejęcie - jak się później okazało - nierentownej rafinerii w litewskich Możejkach, zakupionej przez polskiego giganta naftowego pomiędzy 2006 a 2007 rokiem, w którą zainwestowano bez zysków miliardy dolarów. Właściwie od pierwszej dekady lat dwutysięcznych, każdy kolejny nabywca przechodził problemy logistyczne z tym obiektem. Kontrolowana przez litewski rząd rafineria należała początkowo do amerykańskiej firmy Wiliams, która ze względu na wyłączenie przez Rosjan fragmentu gazociągu ”Przyjaźń”, nie mogąc wydajnie transportować wydobywanego surowca, zdecydowała się na odsprzedanie swoich udziałów Jukosowi.
Orlen na Litwie - ryzykowny biznes
Prawdziwa gra o Możejki, z udziałem rosyjskich, polskich oraz kazachskich inwestorów zaczęła się jednak dopiero w 2006 roku, gdy firma kierowana przez rosyjskiego oligarchę Michaiła Chodorkowskiego wpadła w tarapaty finansowe po jego aresztowaniu. Wtedy na scenę z najlepszą ofertą, którą ze względów bezpieczeństwa zaakceptowali również litewscy politycy wszedł PKN Orlen. 9 czerwca 2006 roku podpisano dokumenty sprzedaży, inwestycję wartą początkowa 2,34 mld dolarów sfinalizowano natomiast 15 grudnia. Po kilku następnych operacjach finansowych i odkupywaniu pakietów akcji od mniejszościowych udziałowców, 29 kwietnia 2007 roku PKN Orlen został 100 proc. udziałowcem spółki Mažeikių Nafta - oficjalnie zarządzającej obiektem - która w 2009 roku została przemianowana na Orlen Lietuva.
W dużej mierze ryzykowny pomysł wejścia na litewski rynek paliwowy firmował sam prezydent Lech Kaczyński oraz ówczesny prezes spółki, Igor Chalupec. Uważali oni, że choć jest to krok ryzykowny, pokrzyżuje plany rosyjskiego rządu, który przez Litwę zamierzał zalać swoimi paliwami oraz zmonopolizować rynek Europy Środkowo-Wschodniej. Niestety Rosjanie nie zamierzali grać w tę grę i już w lipcu 2006 roku - tłumacząc się regionalną awarią rurociągu ”Przyjaźń” - Transnieft zawiesił dostawy ropy do rafinerii w Możejkach. W związku z tym zamiast wygodnego połączenia rurowego, surowiec do wykupionego przez Orlen zakładu musiał wędrować z innych zakątków świata, dostarczany za pomocą kolei oraz tankowców. Dodatkowo swoje zrobił nastawiony antypolsko rząd na Litwie, który wstrzymał budowę linii kolejowej z Możejek do granicy z Łotwą, to znacznie obniżyłoby koszty funkcjonowania rafinerii. Również w latach 2013-2014 przedstawiciele Orlenu odbyli kilkanaście spotkań dotyczących budowy przez Litwę rurociągu z Możejek do Kłajpedy. Żadne z nich nie znalazło pozytywnego zakończenia. Dopiero miesiąc temu udało się dojść na tym polu do porozumienia.
Donald Tusk przesłuchany. "Kaczyński mnie nie przestraszy"
Co dalej z rafinerią?
W ten sposób mający strategiczny potencjał energetyczny projekt, z roku na rok okazywał się coraz bardziej nierentowny. Oprócz zakupu samej infrastruktury, polski gigant naftowy zainwestował w ciągu siedmiu lat na Litwie 930 mln dolarów, zyskując przy tym jedynie 600 mln dol. Właśnie dlatego na początku 2014 roku Radosław Sikorski oraz Jacek Krawiec zastanawiali się nad możliwością sprzedaży Możejek. Choć plotki na ten temat - zdementowane przez Orlen - pojawiały się w litewskich mediach od 2009 roku, nagrania z ”Sowy i Przyjaciół” potwierdzają, że coś było na rzeczy.
”Ruchów nie zacznę, dopóki mi się nie zgłosi… Kupiec jest jeden na Możejki. To jest [Igor] Sieczyn, który jeszcze jak był wicepremierem Rosji chciał te Możejki kupić. Tylko wtedy się wydarzył Smoleńsk, na rok się zawiesiły rozmowy. Po wznowieniu rozmów oni już kupili se rafinerię w Niemczech i we Włoszech i mieli w du*ie Możejki. Teraz, odkąd jest w Rosniefcie, a jest chyba półtora roku, nie podniósł tematu. Więc tak jakby w ogóle nie byli zainteresowani” - stwierdził ówczesny prezes Orlenu. ”A jakbyś go wpuścił na [udziałowca] mniejszościowego?” - proponował były szef MSZ. Krawiec błyskawicznie stwierdził, że sam interes nie może już dojść do skutku ze względu na brak zainteresowania Rosjan. ”Oni zawsze mówili, że większościowy, tak? I wtedy odblokują rurę. Jeszcze za starych rozmów, bo teraz to wiesz, ja myślę, że oni nie są zainteresowani niczym. Oni znowu w basenie Morza Bałtyckiego zwiększyli moce przerobowe jednej rafinerii o pięć milionów ton. Oni mają w du*ie, oni zarżną Możejki” - odparł.
Litwa się zemści?
W dalszej części dyskusji Radosław Sikorski zakpił z ”genialnej strategicznej decyzji Wielkiego Prezydenta Lecha Kaczyńskiego”, Jacek Krawiec wspomniał o tym, że ostrzegał tragicznie zmarłego prezydenta przez ryzykiem tej decyzji, na co Sikorski odpowiedział: ”Ale trzy głosy w Radzie Europejskiej i widzimy jak Litwa kur*a z nami na dobre i na złe. Są tacy głupi ludzie. A prawda jest taka, że my naszą dobrą gotówkę wysłaliśmy, którą oni trzymają jako zakładnika”. Sikorski nie brał ówcześnie pod uwagę, że rafinieria w Możejkach może przynosić zyski. Dziś już wiemy, że to realna perspektywa, a Orlen jest największym pracodawcą na Litwie. Niewiele brakowało, aby zniechęcona początkowymi stratami władza oraz prezes Orlenu sprzedali rafinerię, zanim ta zaczęła się odbijać od dna.
Co wynika z zakulisowej debaty nagranej w ”Sowie i Przyjaciołach”? Otóż ni mniej, ni więcej tyle - w zemście na działającym wbrew polskiemu interesowi rządzie Litwy, przez pewien czas rozważano sprzedaż nierentownej rafinerii Igorowi Sieczynowi. Człowiekowi związanemu w przeszłości z KGB oraz określanemu jako energetyczna ”prawa ręka Putina”. Można się dzisiaj spierać, czy oddania przynoszącej straty spółki pod zarząd Rosjan było rozsądne i zwiększało polskie bezpieczeństwo, natomiast opublikowane rozmowy dowodzą, że brano taką ewentualność pod uwagę. Mając na uwadze strategiczne znaczenie Możejek, lakoniczność rozmów na ten temat i łatwość, z jaką skalkulowano tak skomplikowaną i mającą dalekosiężne skutki procedurę po prostu poraża i źle świadczy o stanie intelektualnym ówczesnych elit. Te bowiem - w postaci ministra i szefa czołowej spółki skarbu państwa - między wódką a zakąską szacowały bilans ekonimoczny największej polskiej inwestycji zagranicznej, poświęcając jej tyle czasu co obgadywaniu Grzegorza Schetyny. Nie zmienia to jednak faktu, że w chwili obecnej Polska może się spodziewać ochłodzenia relacji z Litwą. Rząd w Wilnie na pewno uważnie zapozna się z opublikowanymi nagraniami. Pytanie, jakie wyciągnie wnioski?
Marcin Makowski dla WP Opinie