Leonidas z Rodos - rekordzista olimpijski niepokonany przez ponad 2000 lat

W piosence "A jednak mi żal", Edmund Fetting śpiewa, że "każda epoka ma własny porządek i ład". Także każda z owych epok, ma własnych bohaterów, herosów, twarze błyszczące w blaskach fleszy. Jedni mają swoje pięć minut, jeszcze inni przy płomieniu sławy grzeją się nieco dłużej. Są, to ludzie polityki, kultury, sztuki, a także sportu. Ci, którzy biją rekordy, wzmacniają naszą dumę narodową i poczucie wspólnoty. "Wielcy" ludzie nie są wymysłem społeczeństwa masowego. Pojawiali się i znikali, szokowali i rozbawiali także w innych epokach, również w starożytności.

Leonidas z Rodos
Nowożytne Igrzyska Olimpijskie mają swojego rekordzistę, którym jest bez wątpienia arcyutalentowany (lub odpowiednio zbudowany, jak mówią inni) amerykański pływak - Michael Phelps. Zdobywca ośmiu medali na igrzyskach Atenach w 2004 r., ośmiu medali podczas występów na igrzyskach w Pekinie w 2008 r., oraz sześciu medali na igrzyskach w Londynie w 2012 r. i w Rio de Janeiro w 2016 r.

Starożytna Hellada miała swojego Phelpsa w osobie niejakiego Leonidasa z Rodos, niezwykle utalentowanego biegacza, wielokrotnego zwycięzcę igrzysk olimpijskich, który dwunastokrotnie sięgnął po laur olimpijski i czterokrotnie został okrzyknięty Triastesem - czczonym przez Greków bezapelacyjnym zwycięzcą święta sportu. Co ciekawe o samym mistrzu Olimpii wiemy niewiele. Nie wiadomo dokładnie kiedy się urodził, aczkolwiek historyk starożytności Stephen Miller autor dzieła pt: "Starożytni Olimpijczycy" sugeruje, że Leonidas przyszedł na świat ok. 188 r. p.n.e. na wyspie Rodos.

Podczas czterech olimpiad z rzędu - od 164 r. p.n.e. do 152 r. p.n.e. Leonidas z Rodos dokonał niemożliwego - zdobył tytuł Triastes, po odniesieniu potrójnego zwycięstwa nad rywalami w... trakcie jednego dnia! I wygrywając w trzech dyscyplinach: podczas krótkiego biegu na odległość jednego stadionu, biegu "tam i z powrotem" - zwanego diaulosem - a więc na odległość dwóch stadionów (380-390 metrów), a także w wyjątkowo forsownym biegu, zwanym hoplitodromos, co oznacza bieg na odległość dwóch stadionów w pełnym uzbrojeniu. O zwycięstwach Leonidasa w latach 164-152 przed Chrystusem, pisał w swoim dziele pt: "Wędrówki po Helladzie" grecki geograf, Pauzaniasz, żyjący w II wieku n.e. Pauzaniasza i Leonidasa dzielił zatem dystans ponad trzystu lat (!).

Podczas starożytnych Igrzysk Olimpijskich wyczyn Leonidasa z Rodos nie został powtórzony. Antyczne święto sportu organizowano 251 razy w ciągu 1167 lat (od 776 r. p.n.e. do 391 r.) Przewinęło się w ich trakcie tysiące sportowców pragnących zyskać uznanie ludzi oraz bogów. W ciągu tych dwunastu wieków jedynie sześciu sportowców zyskało tytuły Triastesa, przy czym najprawdopodobniej, jedynie Hermogenes z Ksantos zdobył ten tytuł dwukrotnie - w 81 i w 89 r., a więc podczas 215. i 217. olimpiady.

Leonidasa już za życia okrzyknięto "ludzkim Hermesem" i "Heraklesem igrzysk", zaś jego rodacy z Rodos uznali go za herosa i oddawali boską cześć.

Współczesny Herakles
Porównanie Leonidasa z Rodos do Michaela Phelpsa może się wydawać nieroztropne, gdyż tych dwóch sportowców dzieli okres ponad dwóch tysięcy lat. Zmianie uległa również sama idea igrzysk. Nowożytne igrzyska dzieli od starożytnych ponad piętnaście wieków, nie mniej jednak wyczyn Leonidasa pobił dopiero w XXI wieku, ów amerykański pływak, który podczas igrzysk olimpijskich w Pekinie w 2008 r., zgarnął osiem złotych krążków, co ze zdobytymi wcześniej sześcioma złotymi medalami dało mu przewagę nad jego starożytnym kolegą.

Phelps jest po prostu stworzony do pływania. Wzrost 193 cm, rozpiętość ramion 200 cm, waga 84 kg. Jego serce pompuje 30 litrów krwi w ciągu minuty (przeciętny człowiek tylko 15l), a jego płuca potrafią pomieścić do 12 litrów powietrza. Takie właściwości dają mu przewagę nad innymi pod względem wydolności i czasu regeneracji.

Jakim człowiekiem był Leonidas z Rodos? Jakim wzrostem obdarzył go Bóg? Jak szybko potrafił rozwinąć prędkość i jakie rekordy bił na igrzyskach? Jak szybko jego organizm się regenerował? Tego niestety nie wiemy i z całą pewnością nie dowiemy się nigdy. Nie mniej jednak fenomen mistrzów sportu - których osiągnięcia niejednokrotnie przeczą prawom fizyki - trwa i trwać będzie nadal.

Starożytne igrzyska w Olimpii
Antyczni uczeni wyliczyli, że igrzyska olimpijskie odbyły się po raz pierwszy w 776 roku przed Chrystusem (według naszej rachuby czasowej), a ich zwycięzcą był kucharz - Koroibos z Elidy. Tę datę przyjęto na podstawie systematycznie prowadzonej listy zawodników, którzy zwyciężyli w Olimpii. Na podstawie tych rejestrów cofano się, odliczając wstecz cztery lata. Współcześnie wartość historyczna owych ustaleń jest nadal przedmiotem ożywionej dyskusji.

Według mitologii helleńskiej inicjatorem święta wszystkich Hellenów był, Herakles Idajski, jeden z braci Kuretów, którzy opiekowali się Zeusem. To właśnie Herakles wezwał swoich braci do rywalizacji w biegach, a zwycięzcę udekorował gałązką oliwną. Igrzyska organizowano zawsze w czasie drugiej pełni księżyca po przesileniu letnim, a więc na przełomie lipca i sierpnia. Trzydzieści dni przed, a także w trakcie igrzysk olimpijskich w helleńskich polis obowiązywał święty pokój (ekechejria). Wszczęcie wojny w okresie świętego pokoju traktowano jako świętokradztwo i obrazę rzuconą samemu królowi bogów - Zeusowi, który patronował igrzyskom. Udział w olimpiadzie mogli brać jedynie nieobciążeni przestępstwem wolni obywatele greckich państw-miast. Zgodnie z owianym legendą zwyczajem, występowali oni nago, za wyjątkiem wyścigów rydwanów oraz wyścigu w pełnym uzbrojeniu. Kobiety nie brały udziału w uroczystości, nawet w charakterze widzów. Jedyną uprawnioną do oglądania igrzysk kobietą była kapłanka bogini Demeter,
której świątynia znajdowała się na terenie Olimpii. Co ciekawe na czas zawodów kobiety zamężne musiały opuścić Olimpię.

Początkowo Igrzyska trwały tylko jeden dzień, a jedyną konkurencją był wyścig na jedną długość stadionu (około 600 stóp olimpijskich) czyli około 192 metry. Potem, gdy następował wzrost liczby konkurencji sportowych, święto przedłużono do pięciu dni. Nagrodami dla zwycięzców w początkowym okresie były wieńce z gałązek oliwnych, które święcono w świątyni Zeusa, Dopiero w VI wieku przed Chrystusem wprowadzono nagrody pieniężne, co stanowiło pokusę do nieuczciwej walki i korupcji. Zyskać przychylność bogów i jednocześnie zarobić? Czemu nie! Wszak opiekanie dwóch pieczeni na jednym ogniu, nie jest wynalazkiem teraźniejszości.

Konkurencje
Główne uroczystości - zarówno o charakterze religijnym, jak i sportowym, trwały pięć dni. Pierwszego dni Igrzysk, który miał szczególnie uroczystą oprawę, wszyscy zawodnicy uczestniczyli w obrzędach ku czci "ojca bogów" - Zeusa i przysięgali bóstwu wraz z ojcami i swym rodzeństwem, że będą walczyć uczciwie. Każdy składał przysięgę, że nie dopuści się żadnego oszustwa na zawodach, co potwierdzali drugą przysięgą, gwarantującą, że pilnie przykładali się do ćwiczeń przez dziewięć miesięcy poprzedzające igrzyska. Przysiędze podlegali również sędziowie oraz organizatorzy święta sportu. Zawodników, którzy nie dotrzymywali przysięgi i walczyli nieuczciwie, piętnowano, karano grzywną i ku przestrodze innych stawiano im potępiające i ośmieszające postumenty, zwane "zames". Drugiego dnia z samego rana rozgrywano wyścigi rydwanów, zaś w popołudnie odbywał się tzw. "pentatlon", czyli potocznie pięciobój, składający się z następujących dyscyplin:

• Biegu - krótkodystansowy na 192m;
• Skoku w dal - każdy skoczek w dłoniach trzymał obciążającego go odważniki;
• Rzutu dyskiem i oszczepem - dysk był wykonany z brązu i ważył średnio od 6 do 7 kg. Z kolei oszczepy wytwarzano z lekkiego drewna, w połowie przewiązanego czerwoną wstążką;
• Zapasów - walczono w dwóch kategoriach zapasów: stojących i naziemnych. W stojących, aby zwyciężyć, należało, co najmniej trzykrotnie przewrócić przeciwnika na ziemię. Zapasy naziemne trwały do momentu poddania się jednego z zawodników poprzez podniesienie ręki z wyciągniętym kciukiem.

W trzecim dniu igrzysk, o brzasku słońca składano Zeusowi ofiarę ze 150 wołów, z kolei po południu organizowano biegi nastoletnich chłopców. Czwartego dnia odbywały się zawody, w których uczestnictwo wymagało od zawodników sporej tężyzny fizycznej; były to - zapasy, boks, wyścigi w pełnym uzbrojeniu oraz tzw. pankration - brutalny sport będący połączeniem boksu i zapasów. W walce istniały tylko trzy reguły - nie wolno było atakować oczu przeciwnika, gryźć oraz atakować genitaliów rywala.

Ostatni dzień olimpiady miał charakter dekoracyjny. Zwycięzcy poszczególnych zawodów otrzymywali od sędziów wieńce oliwne ze świętego drzewa oliwnego rosnącego w gaju Zeusa, zwanego kalistefanos. Mieli również prawo do postawienia w owym gaju swojego posągu.