Falanga - symbol polskiego nacjonalizmu

W ciągu kilku ostatnich dni administracja popularnego serwisu społecznościowego Facebook usuwała konta i blokowała profile polskich organizacji nacjonalistycznych oraz osób związanych ze środowiskami narodowymi. Jednym z powodów takiego działania było zamieszczanie przez użytkowników plakatu reklamującego Marsz Niepodległości, na którym widnieje jeden z głównych symboli polskiego nacjonalizmu – falanga. Zdaniem przedstawicieli serwisu Facebook symbol ten ''zawiera odniesienia do mowy nienawiści''. Jaka jest wymowa tego znaku?

- Falanga od samego początku jest symbolem nacjonalistycznego radykalizmu – mówi w rozmowie z WP dr hab. Piotr Osęka, historyk z Instytutu Studiów Politycznych PAN. - Ten emblemat mówi, że droga do ''narodowego przełomu'' wiedzie nie przez demokratyczne wybory, ale brutalną fizyczną przemoc, która zakłada krzywdzenie przeciwników politycznych i mniejszości narodowych – dodaje badacz.

Polscy nacjonaliści zaczęli używać falangi w latach 30. ubiegłego stulecia. Wtedy również sam znak został zidentyfikowany ze słowem ''falanga''. Początkowo było to zestawienie nieoczywiste, ponieważ ten termin – patrząc z historycznego punktu widzenia – oznacza rodzaj szyku bojowego, który stosowano w starożytności.

Winieta "Falangi", pisma RNR "Falanga" fot. Piotr Osęka

Znakiem falangi przede wszystkim posługiwali się przedstawiciele Obozu Narodowo-Radykalnego. Natomiast inne polskie ugrupowania nacjonalistyczne – takie jak Młodzież Wszechpolska czy Stronnictwo Narodowe – preferowały raczej symbol ''Szczerbca'': miecza Chrobrego owiniętego biało-czerwoną wstęgą.

Samej genezy tego znaku należy doszukiwać się w emblemacie polskiej Marynarki Wojennej. A nawet jeszcze wcześniej – fladze floty kaperskiej z okresu panowania króla Zygmunta I Starego, na której widniała ręka trzymająca szeroką szablę. - To bardzo ciekawe, ale jeśli przestudiujemy prasę nacjonalistyczną dwudziestolecia międzywojennego, to bardzo trudno odnaleźć w ideologii radykalnej prawicy miejsce dla tego historycznego odniesienia – mówi dr hab. Osęka.

Falanga przez nacjonalistów była używana w dwóch wersjach: jako realistyczny rysunek ręki dzierżącej miecz i – zdecydowanie częściej – w schematycznej, zgeometryzowanej postaci. W tej ostatniej formie pojawiła się m.in. w winiecie pisma ''Falanga'' – oficjalnego organu prasowego Ruchu Narodowo-Radykalnego ''Falanga'' (była to jedna z dwóch formacji – obok ONR ''ABC'' – która powstała z rozpadu ONR w 1935 r.).

Zdaniem dr. hab. Osęki w symbolu falangi uwidacznia się również fascynacja hitleryzmem, która była nieobca polskim nacjonalistom. - Ten emblemat jest ewidentnym nawiązaniem do swastyki. To jest bardzo dobrze widoczne, gdy przyjrzymy się mundurom narodowych radykałów, które w kroju były czymś pośrednim między uniformami nazistowskich SA i SS. Falanga była noszona na opasce na ramieniu – mówi historyk.

Czy – jak wprost mówi administracja portalu Facebook – falanga zawiera odniesienia do mowy nienawiści? Dr hab. Osęka nie ma złudzeń: - Wystarczy wziąć do ręki jakikolwiek numer pisma ''Falanga''. Krótko mówiąc, odnajdujemy tam jeden wielki potop mowy nienawiści.