Dagome iudex

Dagome iudex to najstarszy polski dokument wystawiony po łacinie prawdopodobnie przez Mieszka I w 991 roku. Dokument nie dotrwał do czasów współczesnych, zachowało się jedynie jego streszczenie pochodzące z ok. 1087 roku.

Dagome iudex – znaczenie

Dokument znany jako "Dagome iudex" jest aktem oddania terenów ówczesnej Polski, czyli państwa gnieźnieńskiego, pod zwierzchnictwo papieskie. W związku z tym, że nie zachował się oryginalny dokument, a jedynie jego regest (streszczenie określające też nadawcę i odbiorcę). Nadawcą pisma jest Dagome iudex, czyli sędzia Dagome, którego identyfikuje się jako Mieszka I, a adresatem papież Rzymu, którym w latach 985–996 był Jan XV.

Spisany przez notariusza w 991 roku w Polsce, Niemczech albo Rzymie, "Dagome iudex" powstał w języku łacińskim. Zgodnie z zapiskami, oddaje on Polskę pod opiekę Stolicy Apostolskiej, jednak dokładne znaczenie tego aktu nie jest jednoznaczne, istnieje na jego temat kilka teorii.

Dagome iudex – założenia

Jedna z teorii zakłada, że Mieszko chciał zapewnić ochronę papieską drugiej żonie Odzie i synom Mieszkowi i Lambertowi, przy czym syn z pierwszego małżeństwa z Dobrawą, późniejszy król Bolesław Chrobry, nie został wspomniany w "Dagome iudex". W oparciu o takie założenie można wnioskować, że w grę wchodził tu konflikt w kwestii sukcesji po śmierci Mieszka I. Istnieją też przypuszczenia, że autorką dokumentu reprezentowaną przez sędziego Dagome mogła być sama Oda, która chciała wspomóc synów w walce o władzę w państwie gnieźnieńskim.

Inna interpretacja "Dagome iudex" sugeruje, że właśnie w związku z tym dokumentem Polska płaciła Stolicy Apostolskiej świętopietrze, opłatę lenną, która nadawała Rzymowi zwierzchnictwo nad Polską. Mogło to wiązać się z planami Mieszka I odnośnie koronacji i zabezpieczenia terytorium Polski przed próbami przejęcia.

Początki państwa polskiego

Z opisu zawartego w "Dagome iudex" można wywnioskować, jaki zasięg terytorialny pod koniec X wieku miała Polska – rozciągała się od Morza Bałtyckiego, przez Wielkopolskę, Mazowsze i Śląsk, po Ruś. Mimo uzyskania zarysu granic kraju w tym czasie, istnieje kilka kwestii spornych odnośnie nazw miast i terytoriów.

Przykładem może być Schinesghe, nazwa, która prawdopodobnie oznacza Gniezno, chociaż niektórzy badacze twierdzą, że chodzi o Szczecin – w regeście z 1099 roku zapis nazwy pojawia się w kilku różnych wariantach. Nie wiadomo również, do czego odnosi się określenie Alemure – rozważane są następujące możliwości: Morawy, Ołomuniec Morawski i Milsko.