Wicepremier Gowin: mniej biurokracji. PO: to jego sukces

Mniej biurokracji na uczelniach

Ustawa o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (tzw. Ustawa deregulacyjna) weszła w życie 1.10.2016 roku i jest najważniejszą zmianą dokonaną przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku akademickim 2016/17. Celem ustawy jest odbiurokratyzowanie nauki i szkolnictwa wyższego poprzez wprowadzenie rozwiązań deregulacyjnych w różnych obszarach funkcjonowania uczelni. Ustawa znosi część obowiązków sprawozdawczych i informacyjnych związanych z koniecznością przedkładania oświadczeń i stosowania skomplikowanych procedur dotyczących działalności uczelni. Zawiera również zmiany o charakterze porządkującym, wynikające z doświadczeń w stosowaniu niektórych przepisów z zakresu nauki i szkolnictwa wyższego oraz zapewnia spójność w obrębie tych unormowań.

Nowy algorytm finansowania uczelni

Od 1 stycznia 2017 r. obowiązują nowe przepisy dot. finansowania szkolnictwa wyższego i nauki. Zasady przyznawania uczelniom środków są prostsze, a jakość
i umiędzynarodowienie bardziej doceniane. Nowy algorytm ma premiować m.in. utrzymanie na uczelni odpowiedniej relacji między liczbą studentów a liczbą kadry dydaktycznej. Poza tym dotacja powiązana byłaby też z kategorią naukową jednostki, liczbą realizowanych tam projektów badawczych. W nowym algorytmie ma być także zmniejszony efekt "dziedziczenia" dotacji przez uczelnię z roku na rok. Zmiany te następować będą dwuetapowo. W obecnym algorytmie ta stała przeniesienia wynosiła 65 proc., w roku 2017 wyniesie 57 proc., a od 2018 r. ma spaść do 50 proc.

Dialog ze środowiskiem naukowców (Ustawa 2.0, Narodowy Kongres Nauki)

Po raz pierwszy w Polsce ustawa o szkolnictwie wyższym przygotowana zostanie na podstawie założeń opracowanych przez środowisko. W drodze konkursu zostały wyłonione trzy zespoły eksperckie, które niezależnie od siebie przygotowały konkurencyjne propozycje założeń nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Koncepcje zmian w szkolnictwie wyższym są nieustannie poddawane szerokim konsultacjom środowiskowym, również podczas konferencji programowych w ramach Narodowego Kongresu Nauki (NKN). Co miesiąc w innym uniwersyteckim mieście odbywają się konferencje poświęcone najważniejszym problemom i wyzwaniom, przed którymi stoi nauka i szkolnictwo wyższe. Oficjalna prezentacja założeń przygotowanych przez zespoły z Uniwersytetu SWPS, Instytutu Allerhanda i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza odbędzie się 1 marca. Ostateczny projekt nowej ustawy zostanie zaprezentowany na wrześniowym Narodowym Kongresie Nauki w Krakowie.

Popularyzacja nauki - Uniwersytet Młodego Odkrywcy, Naukobus, Uniwersytety Trzeciego Wieku

Naukobus, Uniwersytet Młodego Odkrywcy i Wsparcie dla Uniwersytetów Trzeciego Wieku to programy MNiSW realizowane w ramach społecznej odpowiedzialności nauki ujętej w tzw. strategii Gowina dla nauki i szkolnictwa wyższego. Program Uniwersytet Młodego Odkrywcy to pierwsza inicjatywa realizowana w ramach Społecznej Odpowiedzialności Nauki wyrażonej w tzw. strategii Gowina na rzecz nauki i szkolnictwa wyższego. Jednym z trzech głównych założeń strategii jest popularyzacja dokonań polskich naukowców wśród różnych grup społecznych (od juniorów do seniorów), a także dotarcie z atrakcyjną formą edukacji do obszarów wykluczonych. Program Naukobus współtworzony jest we współpracy z Centrum Nauki Kopernik. Mobilna wystawa zawiera 15-20 eksponatów przygotowanych w atrakcyjnej wizualnie formie. Zasięg projektu obejmuje 400 szkół (200 wyjazdów po 2 Naukobusy) dotrze do 100 000 uczniów i 200 000 rodziców. Przewidywany budżet w pierwszym roku trwania programu Naukobus wynosi 2,5 mln złotych. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego planuje stopniowe zwiększanie zasięgu wystaw w kolejnych latach.

Innowacje dla gospodarki - komercjalizacja badań i partnerstwo z biznesem

W roku 2017 pojawią się nowe przepisy prawne oraz nowe formy wsparcia dla działań innowacyjnych. We współpracy z przedsiębiorcami, naukowcami i inwestorami, a także w odpowiedzi na ich potrzeby powstaje wiele inicjatyw resortu nauki. Przykładem jest Biała Księga Innowacji. W ramach tego dokumentu zdiagnozowaliśmy wspólnie najważniejsze bariery i potrzeby tych trzech środowisk - to na jego podstawie powstaje cały pakiet ustaw wspierających innowacyjność.

Wprowadzenie ulg - pierwsza ustawa innowacyjna

Tzw. pierwsza ustawa innowacyjna, która weszła w życie w styczniu 2017, zwiększa poziom ulg podatkowych na działalność B+R do 50 proc. dla mikro, małych i średnich firm, a także do 30 proc. dla dużych firm. Z myślą o start-upach, które nie mogą skorzystać z tych odliczeń, wprowadziliśmy tzw. zwrot gotówkowy kosztów związanych z prowadzeniem badań naukowych i prac rozwojowych. To pomoc dla podmiotów najbardziej innowacyjnych, ale o wciąż słabej pozycji na rynku.

Druga ustawa innowacyjna, czyli ulgi na B+R jeszcze większe

W resorcie nauki toczą się już prace nad drugą ustawą o innowacyjności, której wejście w życie planowane jest na 1 stycznia 2018 roku. Z jednej strony będzie ona rozwinięciem dotychczasowych instrumentów, z drugiej wprowadzi nowe rozwiązania. Są to np.:
• lepsze rozwiązania dla centrów badawczo-rozwojowych, czyli firm specjalizujących się w prowadzeniu tego typu działalności na zlecenie innych podmiotów;
• bardziej efektywne procedury tworzenia i finansowania Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej;
• możliwość przeznaczania przez firmy części podatku CIT na wsparcie działalności badawczej (na wzór 1% CIT na działalność pożytku publicznego);
• ułatwienia w zakresie funkcjonowania sytemu ochrony własności intelektualnej;
• instrumenty ułatwiające przedsiębiorcom i jednostkom naukowym łatwiejsze współinwestowanie w rozwój infrastruktury badawczej.

Doktoraty wdrożeniowe - pomost między nauką a biznesem

Ministerstwo nauki pracuje w tej chwili nad nową ścieżką kariery akademickiej. Nowy typ doktoratów pozwoli na szybsze zbliżenie pomiędzy nauką a biznesem, ponieważ proces powstawania doktoratu będzie prowadzony w systemie dualnym. Oznacza to, że jednostka naukowa wraz z przedsiębiorstwem ustalają plan badań, który nastawiony jest na rozwiązanie konkretnego problemu wskazanego przez firmę, a doktorant zyskuje dwóch opiekunów. Pierwszym z nich jest opiekun naukowy - samodzielny pracownik naukowy, który kontroluje jakość badań, drugim zaś opiekun pomocniczy, wyznaczany przez przedsiębiorcę. Podwójna opieka merytoryczna to właśnie sposób na intensyfikację kontaktu między światem nauki a biznesu - wyjaśnił szef resortu nauki. Ministerstwo chce, aby pierwsi doktoranci w ramach doktoratu wdrożeniowego pojawili się na uczelniach już od nowego roku akademickiego.

Narodowy Instytut Technologiczny już w 2018

Kolejną inicjatywą stymulującą rozwój innowacji w Polsce jest NIT, czyli Narodowy Instytut Technologiczny. - Chcielibyśmy, aby NIT rozpoczął swoją działalność od 1 stycznia 2018 roku. Będzie to nowoczesna, oparta o najlepsze zagraniczne wzorce, publiczna struktura prowadząca badania naukowe i zajmująca się ich komercjalizacją. Skupi w sobie najlepsze polskie instytuty badawcze, które będą realizowały projekty w obszarach wskazanych jako strategiczne dla Polski w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju

Tworzenie gier jest fajniejsze niż granie

Odpowiedzią na współczesne wyzwania rozwojowe muszą być zmiany mające na celu zapewnienie skutecznego transferu wiedzy do gospodarki oraz współpraca nauki z biznesem. Zaawansowana technologicznie branża produkcji gier wideo jest kluczowa z punktu widzenia państwa stawiającego na innowacje i rozwój. Musimy zdecydowanie zwiększyć innowacyjność gospodarki. Skierowanie środków do sektora gier wideo wesprze inteligentną reindustrializację, będącą ważnym punktem Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. MNiSW we współpracy z innymi resortami zainicjował powstanie kampanii programuj.gov.pl, która wspiera naukę programowania.

Brak przeciwdziałania nasilającej się ksenofobii

Brak należytego i zdecydowanego przeciwdziałania nasilającej się w kraju ksenofobii uwidacznia się w coraz częstszych aktach przemocy i działaniach agresywnych skierowanych przeciwko studiującym w Polsce cudzoziemcom. Chodzi zarówno o studentów zagranicznych studiujących w pełnym cyklu studiów oraz studentów z zagranicy przyjeżdżających do Polski w ramach programu „Erasmus”. Minister nie spełnia żądań rektorów uczelni wyższych domagających się zdecydowanego potępienia rasizmu i postaw ksenofobicznych. Ponadto, nazywa takie zdarzenia „incydentami” i nie podejmuje szerszych działań mających na celu zmianę postaw i potępienia agresji, a także nie podejmuje tego problemu na Radzie Ministrów. Wyraźne potępienie aktów przemocy wobec zagranicznych studentów ze strony rządu, na czele z ministrem spraw wewnętrznych oraz ministrem nauki i szkolnictwa wyższego, pokazałoby obywatelom, w szczególności młodym ludziom, wolę zdecydowanego przeciwdziałania aktom ksenofobii przez organy odpowiedzialne za przestrzeganie prawa.

Polityka kadrowa w instytucjach badawczych

Dopuszczenie przez ministra do uchwalenia przez parlament poselskiego projektu nowelizacji ustawy o instytutach badawczych. To typowa dla działań PiS ustawa „kadrowa”, dająca pełnię władzy personalnej nad instytutami badawczymi ministrom, którzy kierują danymi instytucjami. W znowelizowanych przepisach nie występuje kadencyjność władz. O ewentualnym odwołaniu dyrektora lub jego zastępcy decyduje arbitralna decyzja właściwego ministra. Rada instytutu jest ciałem „dekoracyjnym”, a przewodniczącego tej rady wybiera się spośród członków mianowanych przez ministra. Nowelizacja ustawy o instytutach badawczych - podobnie jak w innych przykładach samowoli kadrowej PiS - to był projekt poselski. Minister nauki, który nie przeciwstawił się uchwaleniu przepisów, które wchodzą wprost w zakres jego urzędu, tym samym zgodził się na tak prowadzoną politykę kadrową w instytutach badawczych.

„Habilitacja wdrożeniowa”

Trzeci element krytyki ministra wynika z przyjętego przez rząd 31 stycznia br. projektu nowelizacji ustawy o stopniach i tytule naukowym. Chodzi głównie o wprowadzenie tzw. „habilitacji wdrożeniowej”. Zaproponowany przez resort model habilitacji polega na umożliwieniu nadania uprawnień równoważnych ze stopniem naukowym doktora habilitowanego osobom z wybitnym dorobkiem wdrożeniowym przez rektora uczelni bądź przez dyrektora instytutu. Krytyce należy poddać, zgodnie zresztą z opinią instytucji reprezentujących środowisko naukowe i akademickie, zarówno pomysł nieprecyzyjnie zdefiniowanego osiągnięcia wdrożeniowego, jak i jednoosobowy tryb nadawania tych uprawnień doktora przez kierownika instytucji naukowej (uczelni, instytutu). Natomiast nie poddajemy krytyce możliwości uzyskania „doktoratu wdrożeniowego”, który zachowuje procedury akademickie związane z uzyskaniem stopnia naukowego doktora i jedynie stanowi poszerzenie definicji osiągnięcia, które może stanowić podstawę rozprawy doktorskiej. Ponadto takie rozwiązania spotyka się w kilku krajach UE.

Sukces

Za sukces ministra Gowina należy uznać prowadzenie szerokiego dialogu ze społecznością akademicką poprzedzającego przygotowanie projektu nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Dialog odbywa się w ramach cyklu konferencji programowych przeprowadzanych w całym kraju. Spotkania organizowane są w dużych ośrodkach akademickich od października 2016 do września 2017 roku. Podsumowaniem debaty ze środowiskiem akademickim będzie Narodowy Kongres Nauki, który odbędzie się w dniach 18-20 września w Krakowie. Działania te mają być podstawą do przygotowania projektu nowej ustawy o szkolnictwie wyższym.