Romuald Traugutt

Romuald Traugutt, generał oraz dyktator powstania styczniowego, walczył o wolność i niepodległość dla potomności do samego końca. Został stracony w wieku 38 lat, zdradzony przez zaufanego współpracownika, Artura Goldmana. Niedługo po śmierci Romualda Traugutta rozpoczął się kult jego osoby, a obecnie kontynuowane są działania w kierunku jego beatyfikacji.

Romuald Traugutt - biografia

Romuald Traugutt przyszedł na świat na Białorusi 16 stycznia 1826 roku. Wartości patriotycznych uczyła go babcia, Justyna Błocka. W 1844 roku osiemnastoletni Romuald Traugutt zdał egzamin do saperów, a następnie ukończył trzyletni staż wojskowy w szkole oficerskiej. Już jako chorąży wziął udział w Wiośnie Ludów na Węgrzech, a konkretnie w bitwach pod Preszowem, Koszycami, Gyongyos, Vac, Temeszwarem, Vilagos. Po ślubie w 1852 roku wojskowe sukcesy Romualda Traugutta zostały docenione w Niemczech. Został ojcem, a 4 miesiące później został oddelegowany do uczestnictwa w konflikcie tureckim.

Maszerował przez Mołdawię, Krym, Sewastopol, Bakczysaraj. W połowie 1856 roku był już adiutantem sztabu Głównego Armii Drugiej.

Romuald Traugutt rezydował z rodziną w Charkowie, urodziło mu się drugie dziecko, pracował w dziale inżynierii w sztabie cesarskim w Petersburgu, gdzie wykładał w szkole militarnej. Doczekał się bliźniąt, ale także i ogromnej tragedii: kolejno zmarli jego babcia, żona i dwójka dzieci, co Romuald Traugutt przypłacił załamaniem nerwowym i wyjazdem wypoczynkowym.

Poznał kolejną żonę, kuzynkę Tadeusza Kościuszko. Jego kondycja fizyczna nie poprawiała się i w 1862 roku w stopniu podpułkownika zwolniono go ze służby w armii rosyjskiej. Życie polityczne nie interesowało Romualda Traugutta aż do marca 1863 roku, kiedy to proklamowano powstanie na Litwie. Nie mógł się również zdecydować, czy bardziej popiera białych czy czerwonych.

Romuald Traugutt w powstaniu styczniowym

Romuald Traugutt długo bronił się przed przystąpieniem do powstania styczniowego, choć wielokrotnie był proszony o pomoc ze względu na swoją słynną przeszłość i zasługi na polu walki. Przełom nastąpił dla Romualda Traugutta w kwietniu 1863 roku, kiedy objął dowództwo nad kobryńskim oddziałem. Sukcesem zakończyła się chociażby zasadzka na Rosjan pod Horkami, porażką natomiast walka 13 lipca pod Kołodnem.

Z majątku Elizy Orzeszkowej przyszły dyktator powstania udał się do stolicy. Awansowany przez Rząd Narodowy na generała Romuald Traugutt, został tajnym dowódcą powstania styczniowego 17 października 1863 roku o pseudonimie Michał Czarnecki i tożsamości galicyjskiego kupca. Próbował wskrzesić siły powstańcze, zorganizować regularne wojsko, uwłaszczył chłopów, nie udało mu się jednak uzyskać pomocy (liczył zwłaszcza na finansową oraz militarną) zza granicy.

Romuald Traugutt został aresztowany w Warszawie przez policję rosyjską nocą z 10 na 11 kwietnia. Nie przerwał milczenia w trakcie aresztu, początkowo na Pawiaku, następnie w Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Powstanie styczniowe w rzeczywistości zakończyła symboliczna śmierć Romualda Traugutta 5 sierpnia 1864 roku na stokach Cytadeli. Bohater został powieszony po ucałowaniu krzyża, razem z czterema najbliższymi kolegami, na oczach tłumu, śpiewającego ”Święty Boże”.

Romuald Traugutt a ”Gloria Victis” Elizy Orzeszkowej

Romuald Traugutt przyjaźnił się z Elizą Orzeszkową. Często odwiedzał ją w dworku pod Kobryniem. Nieugiętość, poświęcenie dla Ojczyzny, patriotyzm i historia Traugutta zainspirowały Orzeszkową do stworzenia ”Gloria Victis”, w którym to dziele porównywała dyktatora powstania styczniowego wręcz do osoby świętej.

Był bardzo dojrzały, mądry, utalentowany, a jego postać służyła w literaturze za doskonały przykład idealnego wodza, szanującego swoich żołnierzy. Romuald Traugutt utożsamiany jest dzięki Elizie Orzeszkowej z Leonidasem czy Konradem z ”Dziadów” Mickiewicza.

Romuald Traugutt był patronem licznych organizacji o często dość skrajnych poglądach – od oddziałów Armii Krajowej po Ludowe Wojsko Polskie. Jego legendę chętnie kultywowali również później Walery Przyborowski, Józef Piłsudski, kardynał Stefan Wyszyński, Władysław Kluz.