I Rozbiór Polski

I rozbiór Polski był wynikiem ekspansywnej polityki zagranicznej sąsiednich mocarstw, Rosji, Austrii i Prus, a także dezorganizacji wewnątrz Królestwa Polskiego. Do podpisania aktu rozbioru doszło w 1772 roku w Petersburgu.

I rozbiór Polski – przyczyny

Przyczyn I rozbioru Polski można doszukiwać się w destabilizacji wpływów w Europie oraz w prywatnych planach politycznych władców państw zaborczych.

W 1768 roku polska szlachta zawiązała konfederację barską przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Zryw stłumiony przez wojska rosyjskie zakończył się niepowodzeniem Polaków, a wiarygodność króla, jako poplecznika Rosji, została zachwiana. Królestwo Polskie zyskało na arenie międzynarodowej państwa niestabilnego i niezdolnego do utrzymania porządku.

Do walk konfederatów włączyła się także Turcja pod pretekstem naruszenia przez Kozaków terytorium podległego Wielkiej Porcie Tureckiej. Wojna rosyjsko-turecka trwała do 1774 roku, jeszcze dwa lata po klęsce konfederacji barskiej i I rozbiorze Polski. Doprowadziła do zachwiania wpływów na arenie międzynarodowej.

Turcja znajdowała się pod protekcją austriacką, dlatego w interesie Austrii leżało zabezpieczenie się przed wpływem coraz silniejszej Rosji. W ramach rekompensaty cesarz Józef II zajął starostwo spiskie, a następnie Podhale, co stało się pierwszym krokiem do I rozbioru Polski. Drugim natomiast była inkorporacja Pomorza do Prus.

Prusy i Austria opracowały plan rozbioru Królestwa Polskiego, na który Rosja przystała, wiedząc, że może stracić wpływy w Europie Wschodniej.

I rozbiór Polski – władcy państw zaborczych

Władcami państw ościennych, które dokonały I rozbioru Polski byli:

• caryca Katarzyna II — księżniczka pruska, żona cara Piotra III Romanowa; po zamachu stanu samodzielna monarchini Rosji w latach 1762 -1796;
• cesarz Fryderyk II Hohenzollern – król Prus w latach 1740 – 1786;
• arcyksiężna Maria Teresa Habsburg i arcyksiążę Józef II – władzę sprawowała w tym czasie Maria Teresa (1740-1780), jednak jej syn, Józef II prowadził faktyczną politykę zagraniczną (1765-1790).

I rozbiór Polski – akt rozbioru

Postanowienie o rozbiorze Polski zapadło latem 1771 roku w Petersburgu, co utrzymywano w tajemnicy, szczególnie wobec polskiego króla i szlachty. Państwa zaborcze prowadziły w Europie politykę dezinformacji i propagandy antypolskiej, twierdząc, że Polacy są niezdolni to zarządzania własnym państwem.

Do oficjalnego podpisania traktatów o I rozbiorze Polski doszło 5 sierpnia 1772 roku w Petersburgu. 19 kwietnia 1773 roku z inicjatywy Rosji, Prus i Austrii zwołano Sejm Rozbiorowy, w którym udział wzięło jedynie niewielu ponad 100 posłów. 30 września sejm ratyfikował traktaty, potwierdzając tym samym cesję na rzecz mocarstw ościennych i dokonanie I rozbioru Polski.

Podczas Sejmu Rozbiorowego doszło do głośnych protestów ze strony niektórych posłów. Wsławił się szczególnie Tadeusz Reytan, który popierany przez Samuela Korsaka, Stanisława Bohuszewicza oraz posłów litewskich i łęczyckich, stawiał opór zwolennikom traktatów rozbiorczych.

I rozbiór Polski – skutki

W wyniku I rozbioru Polski Korona i Litwa utraciły 211 tys. km² powierzchni i 4,5 miliona ludności.

Największy łup odebrała Rosja. Zajęła Inflanty, ziemie polskie za Dnieprem, Dźwiną i Drucią, ziemię mścisławską, połocką, witebską oraz część województwa mińskiego. Rosja uzyskała również protektorat nad resztą kraju.

Austria, oprócz zajętych w 1770 roku powiatów: spiskiego, nowotarskiego, nowosądeckiego i czorsztyńskiego, otrzymała południowe ziemie Królestwa Polskiego sięgające linii Zbrucza, wraz ze Lwowem i dużymi kopalniami soli.

Prusy w I rozbiorze Polski zajęły natomiast rozwinięte gospodarczo Warmię i Prusy Królewskie, bez Gdańska i Torunia. Tym samym spełniły się dążenia Hohenzollernów do połączenia Brandenburgii i Prusów Książęcych.