Centralny Okręg Przemysłowy (COP)

Centralny Okręg Przemysłowy (COP) to wybudowany w latach 1936-1939 okręg przemysłu ciężkiego i jedna z największych inicjatyw ekonomicznych Polski.

Centralny Okręg Przemysłowy nastawiony był na rozwój przemysłu zbrojeniowego oraz ciężkiego i znacznie zredukował bezrobocie w obszarach Polski dotkniętych ówczesnym kryzysem ekonomicznym.

Centralny Okręg Przemysłowy – geneza powstania

Eugeniusz Kwiatkowski, minister skarbu oraz wicepremier do spraw ekonomicznych, uznał, że najlepszym rozwiązaniem na odbudowę gospodarki i zredukowanie bezrobocia po kryzysie ekonomicznym będzie zwiększenie inwestycji w przemysł ciężki oraz utworzenie w tym sektorze miejsc pracy. W wyniku podjętych decyzji, Kwiatkowski wraz z Władysławem i Pawłem Kosieradzkimi, opracowali plan inwestycyjny na lata 1936-1940. Zdecydowano o rozbudowie infrastruktury w jednym miejscu Polski, w tzw. trójkącie bezpieczeństwa. Tak narodził się COP, którego nazwa powstała w Biurze Planowania i która została zaakceptowana przez władze wojskowe jako nazwa oficjalna.

Centralny Okręg Przemysłowy – zakłady

W Centralnym Okręgu Przemysłowym powstało mnóstwo zakładów przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego. Były to np.:

• hydroelektrownie w Rożnowie na Dunajcu, na Sole w Porąbce,
• fabryka kauczuku syntetycznego w Dębicy,
• wytwórnie amunicji w Kraśniku, Dębie, Jawidzu,
• Państwowe Zakłady Lotnicze w Rzeszowie,
• Państwowe Zakłady Lotnicze w Mielcu,
• gazociąg Gorlice-Jasło-Krosno-Ostrowiec,
• Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego "PZL-Rzeszów",
• Huta Stalowa Wola,
• Elektrownia Stalowa Wola,
• Elektrownia Czchów,
• Wytwórnia Amunicji Nr 3 w Dębie.

Centralny Okręg Przemysłowy – lokalizacja i podział

Początkowo Centralny Okręg Przemysłowy miał obejmować jedynie obszary między Sanem a Wisłą, ale postawiono na jego rozbudowę i przyłączenie regionów sąsiadujących. Rejon ten znajdował się wówczas w trudnej sytuacji, charakteryzował się wysokim bezrobociem oraz agrarnym przeludnieniem. W związku z tym COP objęło zasięgiem obszary dzisiejszych województw: świętokrzyskiego, lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego i częściowo mazowieckiego z Radomiem.

Centralny Okręg Przemysłowy podzielono na trzy części: kielecką część A, która była częścią surowcową i rozciągała się na obszarze 14 tys. km2; lubelską część B, która była częścią aprowizacyjną i wynosiła 15 tys. km2; sandomierską część C, która stanowiła właściwy obszar przemysłowy (30 tys. km2).

Centralny Okręg Przemysłowy – koszty i efekty budowy

W budowę COP-u zainwestowano mnóstwo środków finansowych, czyli ok. 1 mld zł, ale za to jego działalność i powstanie wpłynęło nie tylko na przywrócenie równowagi gospodarczej w Polsce, ale także zahamowało wybuch II Wojny Światowej.

W zakładach produkcyjnych Centralnego Okręgu Przemysłowego zatrudniono ok. 107 tys. ludzi. Najwięcej pracowało w przemyśle (91 tys.), a część z nich zajmowała stanowiska handlowe (10 tys.).

Niektóre zakłady Centralnego Okręgu Przemysłowego działają do dziś, np. huty i elektrownie w Stalowej Woli czy fabryka opon w Dębicy.