Armia Krajowa (AK)

Armia Krajowa, działająca pod kryptonimem Polski Związek Powstańczy, jest uważana za jedno z największych i jedno z najlepiej zorganizowanych wojsk podziemnych w Rzeczpospolitej okupowanej przez Związek Radziecki oraz III Rzeszę. Armia Krajowa powstała z konieczności scalenia wszystkich organizacji podziemnych w jeden organizm i podporządkowaniu go jednemu dowództwu, czyli rządowi RP w Londynie, do którego należały zresztą Siły Zbrojne RP.

Armia Krajowa miała być organizacją ponadpartyjną, a jej celem było dywersyjne łamanie okupanta, osłabienie jego morale oraz wywołanie powstania na ziemiach polskich w dogodnym momencie.

Armia Krajowa – struktura

Armia Krajowa działała na całym terytorium okupowanej Polski i dzieliła się na kilka dużych oddziałów, z których każde miało własne dowództwo oraz dzieliło się na mniejsze organy. Były to:

• Oddział I Organizacyjny – zajmował się łącznością konspiracyjną członków AK, organizacją działań i sprawami personalnymi. W skład tego oddziału wchodziły np. Wojskowe Sądy Specjalne, Duszpasterstwo, Wojskowa Służba Kobiet,
• Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy – jego zadaniem był kontrwywiad, wywiad, dbanie o informację,
• Oddział III Operacyjno-Szkoleniowy – zajmował się planowaniem i kontrolą bieżących działań zbrojnych oraz przygotowywaniem powstania; w jego skład wchodził m. in. wydział Piechoty i Wyszkolenia, Artylerii, Lotnictwa,
• Odział IV Zaopatrzenia (Kwatermistrzowski) – oddział ten kierował służbami, np. sanitarnymi, uzbrojenia itp.,
• Oddział V-O (Łączność Operacyjna) – jego zadaniem było dbanie o służbę kurierską, zapewnienie łaczności, opieka nad żołnierzami wojsk sprzymierzonych,
• Oddział V-K (Łączność Konspiracyjna) – jak sama nazwa wskazuje zajmował się łącznością konspiracyjną,
• Oddział VI Biuro Informacji i Propagandy (BiP) – zajmował się propagandą,
• Oddział VII Finanse i Kontrola – zajmował się zapleczem finansowym wojska,
• Oddział VIII Szefostwo Biur Wojskowych,
• Kedyw (Kierownictwo Dywersji) – oddział zajmujący się działaniami nieregularnymi, tj. dywersją i sabotażem.

Ponadto AK dzieliło się na części terytorialne, tj. okręgi, odpowiadające ówczesnym województwom, obwody w powiatach oraz placówki w gminach.

Armia Krajowa – walka bieżąca

Żołnierze Armii Krajowej na terenach okupowanej Polski zajmowali się głównie działaniami nieregularnymi, to znaczy wywiadem, sabotażem, propagandą oraz dywersją. Równolegle do tych działań prowadzono również przygotowania do walki w powstaniu.

Działaniami sabotażowymi objęto przemysł, tj. akcje minerskie na kolejach, węzłach transportowych, ataki na wozy z paliwem, uzbrojeniem i żywnością. Prócz tego dokonywano zamachów na funkcjonariuszy służb hitlerowskich, partyzanckich ataków na patrole, ale także posługiwano się propagandą i dezinformacją (wydawano propagandową prasę, ulotki), szpiegostwem oraz ekspropriacją, czyli przymusowym wywłaszczaniem czyjejś własności.

W skład akcji sabotażowych AK wchodziły również działania tzw. małego sabotażu, prowadzonego przez Szare Szeregi.

Armia Krajowa – udział w Powstaniu Warszawskim

Powstanie Warszawskie związane było z organizowaną przez AK akcją o kryptonimie "Burza". Uczestniczyło w nim 50 tys. żołnierzy Armii Krajowej pod dowództwem ppłk. Antoniego Chruściela (pseudonim Monter) oraz inne ugrupowania współpracujące z armią konspiracyjną, tj. Polska Armia Ludowa, Korpus Bezpieczeństwa, Armia Ludowa.

Powstanie warszawskie trwało 63 dni i zakończyło się kapitulacją w 1944 roku.